کدامیک بازمی‌گردد: امریکا یا القاعده؟

دیوید کوهن؛ معاون سازمان استخبارات مرکزی امریکا (CIA) می‌گوید که گروه‌های داعش و القاعده در پی برگشت به افغانستان هستند و نشانه‌های واضحی از تحرکات القاعده در افغانستان آغاز شده‌است.
 
معاون اداره استخبارات امریکا در یک نشست مقام‌های استخباراتی در بیرون از شهر واشنگتن دی‌سی گفته‌است که نشانه‌های واضح وجود دارد که تحرکات القاعده در افغانستان آغاز شده و هشدار داد که شبکهٔ القاعده ممکن است تا یک‌سال دیگر خود را در افغانستان بازسازی کند.
 
این مقام استخباراتی امریکا افزوده‌است که امریکا از نزدیک فعالیت این شبکه را زیر نظر خواهد داشت.
 
اخیرا یک ویدیوی منسوب به امین‌الحق از طریق آنلاین نشر شد که وی به ولایت ننگرهار برگشته‌است.
 
گفته می‌شود امین‌الحق یکی از افراد وابسته به شبکه القاعده است که در جریان جنگ در منطقه توره بوره ولایت ننگرهار با اسامه بن لادن؛ بنیانگذار القاعده، یکجا می‌جنگید.
 
در این شکی نیست که پیروزی طالبان در افغانستان موجب شادمانی و امید بسیاری از جریان های جهادی از جمله شبکه القاعده شده است؛ شبکه ای که پیش از این از متحدان کلیدی و هم پیمانان ایدئولوژیک طالبان محسوب می‌شد و همین اتحاد نیز زمینه ساز حمله نظامی امریکا و متحدانش به افغانستان و اشغال افغانستان در ۲۰ سال گذشته شد.
 
با این حال، رهبران طالبان پیش از این پیوسته تاکید کرده اند که آنها هیچ گونه ارتباطی با القاعده ندارند و در توافقنامه صلح دوحه با امریکا نیز متعهد شدند که ارتباط خود با آن شبکه را قطع خواهند کرد و اجازه نخواهند داد تا افغانستان بار دیگر به بستری امن برای تروریزم بین المللی تبدیل شود.
 
با وجود این تعهدات اما جنرال های نظامی و مقامات سیاسی امریکا و ناتو همواره ادعا کرده‌اند که ارتباطات پیچیده شبکه القاعده با طالبان و حتی بخش هایی از داعش با طالبان همچنان برقرار است و پس از امضای توافقنامه صلح میان امریکا و طالبان تقویت شده و گسترش یافته است.
 
افزون بر این در میان متحدان کلیدی طالبان نیز افراد و چهره ها و جریان هایی هستند که از نظر امریکا به اصطلاح «تروریستی» محسوب می شوند و برای دستگیری یا مرگ آنان میلیون‌ها دالر جایزه تعیین شده است. این افراد اکنون سمت های کلیدی را در حکومت موقت طالبان برعهده دارند و بر افغانستان حکومت می‌کنند.
 
این می‌تواند یک تناقض آشکار در ادعای امریکا در زمینه «مبارزه با تروریزم» باشد؛ اینکه در نهایت چه کسی تروریست است و چه کسی نیست، و مبارزه با تروریزم آیا صرفاً پوششی برای تحمیل سلطه و هژمونی یالات متحده بر کشورهای دیگر است یا یک ماموریت بزرگ بین المللی برای مواجهه با تهدیدهای فراراه صلح جهانی؟!
 
به هر حال به نظر می رسد که تسلط سریع گروه طالبان و متحدانش بر افغانستان و دستیابی آسان آنان به قدرت سیاسی در کابل نگرانی‌های برخی سازمان های جاسوسی غربی درباره رشد و توسعه گروه های تروریستی در سایه طالبان را تشدید کرده است.
 
یکی از این گروه‌ها شبکه القاعده است؛ شبکه ای که جو بایدن؛ رئیس جمهوری امریکا گفته بود که هدف از لشکرکشی امریکا به افغانستان، ملت سازی و دولت سازی نه؛ بلکه نابودی القاعده بود و نیروهای امریکایی با دستیابی به این هدف، افغانستان را ترک کردند.
 
به این ترتیب به وضوح میان موضع بایدن و نگرانی های مقامات امنیتی و جاسوسی امریکا درباره القاعده، تناقض و دوگانگی وجود دارد؛ اینکه به راستی آیا القاعده نابود شده یا با تسلط طالبان بر افغانستان دوباره برمی‌گردد.
 
از سوی دیگر، داعش که گفته می شود از نظر ایدئولوژیک با طالبان زاویه دارد و دو گروه در گذشته حتی با هم درگیر شده اند، مستمسک دیگری است که بهانه لازم برای بازگشت امریکا به افغانستان را فراهم می‌سازد.
 
این در حالی است که از نظر قدرت های مانند روسیه، چین و ایران، داعش محصول کارخانه های تولید تروریزم امریکاست و ایالات متحده حتی در زمانی که بر افغانستان تسلط کامل داشت هیچگاه با داعش صادقانه مبارزه نکرد؛ بلکه آن را به طور پنهان و آشکار تقویت کرد و گسترش داد.
 
به همین دلایل، بسیاری از ناظران می گویند که اگر طالبان با جدیت و قاطعیت با هر دو گروه داعش و القاعده در افغانستان به صورت واقعی و صادقانه مبارزه نکنند و بساط همه گروه‌های به اصطلاح تروریستی فرامرزی در افغانستان را درهم نپیچند، قدرت های اشغالگر خارجی از جمله امریکا از فرصت استفاده کرده و به منظور تامین منافع راهبردی خود، حضور در جنگ نیابتی در برابر قدرت‌های رقیب و ادامه سلطه و هژمونی شان بر افغانستان و منطقه به بهانه مبارزه با القاعده و داعش به افغانستان بازخواهند گشت.
 
در این میان شاید شماری از مقامات و تحلیلگران نزدیک و همسو با طالبان با اشاره به پیروزی قاطع آنها بر نظامیان اشغالگر امریکایی مدعی شوند که امریکا با توجه به شکستی که متحمل شده هرگز به افغانستان بازنخواهد گشت؛ زیرا سران واشنگتن دست کم به این اندازه عاقل هستند که اشتباهات مرگبار و پرهزینه ۲۰ ساله خود را برای بار دوم تکرار نکنند.
 
این برداشت در جای خود کاملاً درست است؛ اما نباید فراموش کرد که امریکا در افغانستان و منطقه منافع بسیار حساس و حیاتی دارد که هرگز مایل نیست آنها را به قدرت هایی مانند روسیه، چین و ایران واگذار کند. به همین دلیل ایالات متحده و متحدانش شاید دیگر هرگز به افغانستان لشکرکشی نظامی به شیوه کلاسیک نکنند؛ اما بسترها و بهانه های لازم برای ادامه حضور غیر مستقیم و کم هزینه شان در معادلات افغانستان و منطقه را همچنان حفظ می کنند تا در صورت نیاز به بازی برگردند.
 
با توجه به این تحلیل، طالبان برای حفظ حاکمیت خود در افغانستان، تحقق انتظارات قدرت های حامی خویش از جمله روسیه، چین و ایران، و جلوگیری از بازگشت دوباره امریکا و ناتو به معادلات امنیتی و استراتژیک کشور، مسئولیت بسیار دشواری دارند؛ این دشواری زمانی دوچندان می شود که قدرت های حامی طالبان از آن گروه انتظار دارند که با تروریزم به طور جدی و قاطعانه و صادقانه مبارزه کند تا هم امنیت ملی کشورهای پیرامونی افغانستان از ناحیه تروریست‌های فعال در افغانستان تهدید نشود و هم بهانه لازم برای بازگشت امریکا فراهم نگردد.
 
به ترتیب آیا طالبان از متحدان دیرین و برادران ایمانی خویش در شبکه جهانی جهادگران جدا خواهند شد؟
 
محمدرضا امینی - جمهور