حضور و غیاب طالبان از مسکو تا تهران

ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان می‌گوید، از آدرس طالبان کسی در نشست تهران که قرار است تا سه روز دیگر برگزار شود، اشتراک نمی‌کند.
 
او روز یکشنبه، ۲ عقرب در یک نشست خبری با استقبال از برگزاری نشست تهران، گفت: "از آدرس افغانستان کسی در نشست تهران که در سطح وزیران خارجه کشور‌های همسایه‌ افغانستان برگزار می‌شود شرکت نمی‌کند."
 
طبق اعلام وزارت خارجه ایران، نشست کشورهای همسایه افغانستان به میزبانی تهران قرار است روز چهارشنبه هفته جاری برگزار شود.
 
در این نشست، وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان و نماینده‌ای از روسیه اشتراک خواهند کرد.
 
تصمیم طالبان مبنی بر عدم حضور نماینده ‌ای از سوی آن گروه در نشست تهران در حالی اتخاذ می ‌شود که همین هفته گذشته فرستادگان ارشد دولت طالبان به رهبری عبدالسلام حنفی؛ معاون دوم رئیس الوزرای آن گروه در نشست مسکو شرکت کرده بودند.
 
بنابراین عدم حضور طالبان در نشست تهران بحث برانگیز است و می تواند ناشی از یک نگاه و رویکرد بدبینانه غالب در میان رهبران طالبان نسبت به نقش ایران در معادلات افغانستان و منطقه باشد.
 
نکته اول این است که در حال حاضر، ایران میزبان چهره های سرشناس ضد طالبان است؛ زیرا شماری از رهبران سیاسی و جهادی افغانستان در پی تسلط طالبان به ایران گریختند. با این وجود تهران همواره تلاش کرده است ارتباطات خود با طالبان را همچنان حفظ کند و از حمایت صریح و مستقیم از جبهه ضد طالبان دست کم تاکنون خودداری ورزیده است.
 
در این میان اما موضوعات دیگری نیز وجود دارد از جمله حملات مرگبار اخیر منسوب به داعش بر نمازگزاران شیعه در قندوز و قندهار که واکنش شدید جمهوری اسلامی ایران را در پی داشت و اغلب رهبران ایرانی تاکید کردند که حاکمان جدید افغانستان باید در قبال کشتارهای اخیر پاسخگو باشند و به مسئولیت‌های خود در تامین امنیت و ثبات بدون توجه به قومیت و مذهب جامعه افغانستان به درستی عمل کنند.
 
مساله دیگر این است که افکار عمومی جمهوری اسلامی عمدتاً علیه طالبان است. در جریان مقاومت ضد طالبان به رهبری احمد مسعود در پنجشیر، کارزارهای گسترده ای از سوی کاربران ایرانی در حمایت از آقای مسعود و ضدیت با طالبان در شبکه های اجتماعی صورت گرفت؛ رویدادی که اگرچه تاکنون به اندازه ای قدرتمند نبوده تا بر سیاست های اصولی و نگاه بنیادین رهبران سیاسی ایران نسبت به طالبان و تحولات جدید افغانستان تاثیر بگذارد؛ اما ممکن است نسبت به نگاه طالبان به ایران اثرگذار باشد.
 
نکته دیگر هم این است که رهبران طالبان انتظارات بسیار گسترده ای از نقش آفرینی قدرت هایی مانند روسیه و چین در زمینه کسب مشروعیت بین المللی دولت آن گروه در کابل، آزادی دارایی‌های منجمد شده افغانستان در امریکا و رفع تحریم‌ های بین ‌المللی علیه رهبران طالبان دارند. به همین دلیل حضور هیات بلندپایه طالبان در نشست مسکو کاملاً هدفمند بود و رهبران طالبان توقع داشتند که ‌کشورهای شرکت کننده در نشست مسکو در نهایت بتوانند به انتظارات آنها در حوزه کسب مشروعیت، دست یافتن به دارایی ‌های بلوکه شده و رفع تحریم های اقتصادی بین المللی کمک کنند.
 
این در حالی است که چنین انتظاری از نشست وزرای امور خارجه کشورهای منطقه و نماینده ای از روسیه در تهران نمی ‌رود و شاید رهبران طالبان تصور می کنند که نشست تهران با توجه به موقعیت بین المللی جمهوری اسلامی و خصومت دیرینه ایران با امریکا مانع از تحقق انتظارات آن گروه از نشست تهران می‌شود.
 
افزون بر این، در حالی که روابط تهران و واشنگتن کماکان خصمانه است، شاید طالبان که مذبوحانه برای ترمیم روابط خود با امریکا تلاش می کنند، نمی خواهند نقش ایران در تحولات افغانستان را پررنگ نشان دهند تا این امر، بر هدف آنها در زمینه احیای رابطه با امریکا تاثیر منفغی نگذارد.
 
با این وجود، صرف نظر از اینکه عدم شرکت طالبان در نشست تهران یا شرکت آنها در نشست مسکو چه دلیلی دارد تصور می شود که مسئولان دستگاه دیپلماسی طالبان با امتناع از شرکت در نشست تهران مرتکب یک اشتباه راهبردی و محاسباتی می شوند. آنها شاید تحت تأثیر عصبیت های قومی و مذهبی و غلبه یک جریان قدرتمند افراط‌گرا بر سیاست خارجی شان مایل نیستند به ایران نقشی تعیین کننده در معادلات استراتژیک افغانستان پس از سقوط بدهند؛ اما این هرگز مانع از نقش آفرینی اثرگذار و تعیین کننده تهران در مناسبات منطقه و افغانستان نمی‌شود و به همین دلیل غیبت طالبان در نشست تهران بیش از هر پیامد دیگر به نفع جریان‌های ضد طالبان است که منتظر فرصتی مناسب برای تشکیل یک جبهه قدرتمند و احیای مقاومت ضد طالبانی در داخل کشور هستند.
 
محمدرضا امینی - جمهور