دولت فراگیر؛ در پشت پرده چه می‌گذرد

در حالی که فشارها بر طالبان برای تشکیل دولت فراگیر از سوی کشورهای همسایه و منطقه همچنان جریان دارد، رهبران و سخنگویان طالبان همواره تاکید می‌کنند که دولت آنها فراگیر و همه شمول است؛ اما اپوزیسیون در آن جایی نخواهد داشت.

مواضع روزهای اخیر سران طالبان از جمله امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت امور خارجه دولت موقت طالبان که در سفری چند روزه به اسلام‌آباد رفته، بسیاری از امیدها درباره عقب‌نشینی طالبان به نفع تشکیل دولت فراگیر و در نتیجه، حل معضل انزوای بین‌المللی حاکمان جدید که در پی آن بسیاری از مشکلات از جمله بحران اقتصادی و فقر فراگیر و فاجعه قریب الوقوع انسانی نیز حل خواهد شد به یأس تبدیل گشت.

این مواضع به ویژه پس از آن مطرح شد که دو نشست منطقه ای بسیار مهم در دهلی و اسلام آباد با حضور قدرت‌های جهان و منطقه و کشورهای همسایه افغانستان برگزار شد که در هر دو نشست طرف‌های شرکت کننده به طور صریح بر لزوم تشکیل دولت فراگیر تاکید کردند و آن را تنها راه حل بحران‌ های جاری در افغانستان نامیدند.

موضع‌گیری رهبران طالبان در تقابل با این درخواست‌ها اما موجب شد که بسیاری از صاحب نظران نتیجه بگیرند که تغییری در کار نیست و طالبان خود را حاکم بلامنازع افغانستان می‌دانند و حاضر به عقب نشینی و تغییر سیاست‌های اصولی شان در حوزه قدرت و حکومت نیستند.

با این وجود اما به نظر نمی‌ رسد که این همه ماجرا باشد. گزارش‌های غیررسمی حاکی است که در پشت پرده رایزنی ها و چانه زنی ها میان طالبان و حامیان آن گروه و نیز طیف وسیعی از کشورهای همسایه، منطقه و جهان به منظور تشکیل یک دولت فراگیر در کابل به شدت جریان دارد.

اخیراً سفر احمد مسعود؛ رهبر جبهه مقاومت ملی ضد طالبان به مشهد ایران خبرساز شد؛ سفری که گفته می شود در آن آقای مسعود حامل پیام امامعلی رحمان؛ رئیس جمهوری تاجیکستان برای فرمانده اسماعیل خان؛ از چهره های جهادی ضد طالبان بوده که اکنون در مشهد مستقر است.

سعید خطیب زاده؛ سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز سفر آقای مسعود را تایید کرد؛ اما گفت که این سفرها در هماهنگی و با اطلاع کابل صورت می گیرد و هدف آن را حل مشکل برق افغانستان عنوان کرد.

با این حال، کارشناسان می گویند که سفر احمد مسعود به مشهد می تواند بخشی از اهرم فشار رو به افزایش تهران بر طالبان به هدف تشکیل دولت فراگیر و مشارکت دادن اقوام و اقلیت ها در ساختار قدرت باشد.

پیش از سفر احمد مسعود به ایران نیز شماری از چهره‌های سیاسی و جهادی با تشکیل شورای عالی مقاومت ملی جمهوری اسلامی افغانستان اعلام کردند که اگر طالبان به رویکرد کنونی خود در زمینه ساختار قدرت ادامه دهند یکی از گزینه ها تقابل نظامی با حاکمان کنونی کابل خواهد بود.

در رویدادی دیگر، طالبان اخیراً اعلام کردند که رهبران جامعه هزاره و شیعه افغانستان از نظر آنان مصون هستند و می‌توانند در کمال امنیت و آرامش به کشور بازگردند و زندگی عادی خود را از سر بگیرند.

در کنار اینها سفر مولود چاووش اوغلو؛ وزیر امور خارجه ترکیه به تهران نیز که مساله افغانستان از محورهای اساسی آن بوده، گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال نتیجه دادن فشارهای جهانی بر طالبان برای تشکیل دولت فراگیر و مشارکت دادن سران و رهبران سیاسی کشور از جمله حامد کرزی؛ رئیس جمهوری پیشین، عبدالله عبدالله؛ رئیس پیشین شورای عالی مصالحه و احمد مسعود؛ رهبر جبهه مقاومت ملی در ساختار قدرت را افزایش داده است.

مولود چاووش اوغلو در سفر تهران تاکید کرد که موضع ترکیه با ایران در زمینه لزوم تشکیل دولت فراگیر در افغانستان یکسان است و آنکارا هم معتقد است که این رویداد می‌تواند یکی از راه ‌حل‌های اساسی بحران کنونی افغانستان باشد.

ترکیه و ایران از قدرت های مهم منطقه‌ای هستند که هم اکنون میزبان طیف وسیعی از چهره‌ها و رهبران سیاسی ضد طالبان اند که در پی سقوط کابل کشور را ترک کرده اند.

افزون بر این، هر دو قدرت یادشده دارای روابط مستحکم با همه طرف های تنش سیاسی جاری اند و به لحاظ قومی و مذهبی نیز دغدغه های جدی نسبت به مسایل افغانستان دارد.

ایران و ترکیه در عین حال پس از فروپاشی نظام پیشین و استقرار طالبان با موجی سهمگین از مهاجرت افغان ها روبرو هستند که با توجه به وضعیت اقتصادی بحرانی هر دو کشور، این رویداد فشاری مضاعف را بر دولت های تهران و آنکارا وارد می‌کند و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی آنها را تشدید و تعمیق خواهد بخشید.

بنابراین با وجود اختلافات و تضادهایی که ممکن است میان تهران و آنکارا از جمله درباره مسائل افغانستان وجود داشته باشد آنها در عین حال، منافع و دغدغه‌های مشترکی نیز دارند که یکی از عمده‌ترین آن، خواسته تشکیل دولت فراگیر در کابل می باشد.

با توجه به این ارزیابی ها و با در نظر داشت اینکه در ادامه تحولات، نشست‌ها و سفرهای اخیر، حسن کاظمی قمی؛ فرستاده ویژه سید ابراهیم رئیسی؛ رئیس جمهور ایران نیز امروز وارد کابل شد، به نظر می رسد که تلاش های پشت پرده برای مجبور کردن طالبان به پذیرش مطالبات و انتظارات جامعه جهانی، کشورهای همسایه و منطقه وارد مراحل نهایی و عملیاتی می‌شود.

محمدرضا امینی - جمهور