صدها نفر در فارياب در اعتراض به بازداشت یک فرمانده مشهور محلی طالبان که متعلق به قومیت ازبک است، دست به اعتراض زده و در برابر دفتر والی این ولایت در میمنه خیمه تحصن برپا کردهاند.
پس از انتشار "خبر دستگيری" مخدوم عالم، شماری از طالبان طرفدار او علیه نیروهای دیگر طالبان شورش کردند.
گفته میشود این فرمانده محلی، قبل از تصرف فاریاب، مسئول نظامی طالبان در این ولایت بود و نقش اساسی در عملیات تصرف این ولایت داشت.
گفته میشود مخدوم عالم به دستور ملا فاضل مظلوم؛ معاون وزارت دفاع طالبان بازداشت شده است.
تصاویر نشان می دهد که نورالله؛ روحانی حامی طالبان در تجمعی در میمنه خواهان رهایی مخدوم عالم میشود و میگوید: "پس از اینهمه خدمات که او انجام داده، آیا این جزای اوست؟"
او هشدار میدهد که اگر این فرمانده آزاد نشود، اوضاع فاریاب خراب خواهد شد.
گزارشهای دیگر هم حاکی است که طالبان ازبک، در نقاط مختلف شهر میمنه، طالبان پشتون را خلع سلاح می کنند.
اعتراضات طالبان علیه طالبان در فاریاب درست همان چیزی است که پیش از این کاملا قابل پیشبینی بود و نمونه های مشابه آن در دیگر ولایات نیز رخ داده است؛ زیرا شکاف های قومی در افغانستان عمیق تر از آن است که رهبران پشتون تبار طالبان قادر به کتمان و انکار آن باشند.
اگرچه عبدالسلام حنفی؛ معاون رئیس الوزرای دولت طالبان خود یک طالب ازبکتبار است؛ اما از نظر رهبران اصلی آن گروه ازبک ها نباید در سیاست و قدرت سهم و نقشی قابل توجه داشته باشند و محرومیت تاریخی این قوم همانگونه که در دوران استقرار نظام جمهوری از سوی عناصر فاشیست و قوم گرایی مانند حامد کرزی و اشرف غنی جریان داشت همچنان باید تداوم داشته باشد.
صرف نظر از اینکه واکنش آقای حنفی به عنوان یک طالب ازبک تبار نسبت به شورش های فاریاب چه خواهد بود، بروز این بحران حکایت از آن دارد که طالبان فاریاب بسیار زودتر از آقای حنفی، متوجه رویکرد انحصارطلبانه و قوم گرایانه رهبران پشتون طالبان شده و علیه آن شورش و عصیان کرده اند.
همانگونه که در اعتراضات طالبان ازبک نیز شاهد هستیم صدور حکم دستگیری مخدوم عالم؛ از فرماندهان سرشناس طالبان در شمال کشور و مسئول نظامی آن گروه در ولایت فاریاب از سوی ملا فاضل مظلوم؛ معاون ملا یعقوب پسر ملا عمر و معاون وزارت دفاع دولت طالبان نشان میدهد که این حکم انگیزههای قومی دارد.
این دستور در حالی صادر و اجرایی میشود که با توجه به خدمات مخدوم عالم به طالبان و نقش اساسی این فرمانده ازبک در پیروزی طالبان در شمال افغانستان که از نظر قومی و فرهنگی در جبهه مخالف طالبان به مثابه یک جریان پشتونی قرار میگیرد، اگر همکاری عناصری مانند مخدوم عالم نبود بدون شک طالبان در اشغال شهرها و تسلط بر مناطق شمالی کشور با بن بست بزرگ و غیرقابل عبوری روبرو میشدند.
با این حال اکنون که طالبان بر افغانستان و ولایت های شمالی از جمله فاریاب به عنوان مرکز قدرت قومی ازبکها تسلط پیدا کرده اند یک رهبر پشتون تبار آن گروه دستور دستگیری فردی مانند مخدوم عالم ازبک تبار را صادر میکند و این دستور به سرعت اجرایی میشود، این به معنای آن است که از نظر رهبران اصلی طالبان ازبک ها و سایر جنگجویانی که مربوط به اقوام غیرپشتون هستند صرفاً باید در خدمت منافع و اهداف قومی پشتون ها باشند و اجازه ندارند که فراتر از آن در حکومت آن گروه نقش و سهمی ایفا کنند.
نکته جالب توجه این است که آقای فاضل مظلوم خود از فرماندهانی است که پیش از این توسط جنگجویان ازبک تبار عبدالرشید دوستم در زمان سقوط حکومت اول طالبان، دستگیر شده بود و به نظر می رسد که خاطرات تلخی از آن رویداد دارد و این امر نیز ممکن است بر نگاه او نسبت به ازبک ها تاثیر منفی گذاشته و موجب تنفرش از این قومیت شده باشد.
با این حال و صرف نظر از اینکه دستور دستگیری مخدوم عالم از سوی ملا فاضل مظلوم با چه انگیزهای صادر شده، شورش فاریاب و اقدام طالبان ازبک تبار به خلع سلاح طالبان پشتون تبار در کنار رویدادهای مشابه در دیگر ولایات از جمله ولایت بلخ که گفته میشود اخیرا در نتیجه برخورد میان ازبک ها و پشتون ها بر سر زمین، چندین نفر زخمی شدهاند حکایت از آن دارد که مردم افغانستان و حتی طالبان غیرپشتون، حکومت کنونی را غیرفراگیر، انحصارطلب، قوم گرا و مخالف سهم و نقش عادلانه دیگر اقوام در ساختار قدرت میدانند و این هرگز برای آنها قابل پذیرش نخواهد بود.
به این ترتیب با توجه به شورش های فاریاب زنگ خطر برای طالبان در عالیترین سطح به صدا درآمده و در صورتی که پروژه تصفیه قومی طالبان علیه دیگر اقوام متوقف نشود در آینده نزدیک ممکن است شاهد گسترش اعتراضات فاریاب به دیگر ولایت باشیم و این می تواند زمینه ساز یک جنگ قومی جدید میان پشتون ها و غیرپشتون ها باشد.
عبدالمتین فرهمند - جمهور