امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت امور خارجه طالبان در رأس هیأتی از سه روز پیش وارد اسلو پایتخت ناروی شده تا با نمایندگان اروپا و امریکا و نیز فرستادگان زنان معترض در کابل و سایر جریانهای مدنی و معترض افغانستان دیدار کند.
این گفتگوها هم اکنون میان نمایندگان طالبان و طرفهای دیگر جریان دارد و همه طرف ها درباره پیامدها و دستاوردهای آن به طور محتاطانه ابراز خوشبینی کرده اند.
صرف نظر از اینکه در نهایت چه به دست خواهد آمد، گفتگوهای جاری، بازی طالبان در زمین غرب به حساب می آید.
امیرخان متقی اعلام کرده است که حتی اگر هیچ امتیاز دیگری به دست نیاید نفس برگزاری این گفتگوها یک دستاورد محسوب میشود و با توجه به این موضع، برای دولتی که تحت تحریم جامعه بینالمللی قرار دارد و سران و رهبران آن در فهرست سیاه و تروریستی سازمانها و دولت های جهان هستند ممکن است یک دستاورد به حساب میآید.
شاید رهبران طالبان تصور می کنند که آنها با حضور در اسلو سیاست تحریم و انزوای آن گروه از سوی غرب را به چالش کشیده، محدودیت های سنگین ناشی از حضور سران طالبان در فهرستهای سیاه جامعه جهانی را در هم شکسته و در قلب تمدن غربی از موضع یک جنبش مبارز مسلمان با آنها وارد گفتگوهای مستقیم و در مقامی برابر شدهاند.
اما آیا در عمل نیز اینگونه است؟
ناظران منتقد چنین اعتقادی ندارند. آنها می گویند طالبان با حضور در اسلو عملاً در زمین غرب بازی می کنند. این در حالی است که آنها با داعیه جهاد در برابر کفار و در نهایت پیروزی و فتح، بار دیگر به قدرت دست یافتند و انتظار نمی رفت که برای حل مسائل بنیادی و مهار فجایع بنیان برانداز بار دیگر دست به دامن همان ابرقدرتهایی شوند که ادعا می کنند آنان را شکست داده اند.
از سوی دیگر به باور منتقدان، گفتگوهای اسلو هرگز از موضع برابر صورت نمی گیرد؛ زیرا قدرت های اروپایی و امریکا فرستادگان دون پایه شان را برای گفتگو با امیرخان متقی؛ رئیس دستگاه دیپلماسی طالبان به اسلو فرستاده اند. این امر از نظر عرف دیپلماتیک تحقیرآمیز و زننده به حساب می آید و نشان می دهد که قدرت های غربی هیأت بلندپایه طالبان را تحقیر کرده اند.
مسأله مهمتر اما این است که در نهایت طالبان چه به دست میآورند و اروپا و امریکا چه اهدافی را در این گفتگوها دنبال میکنند؟
اگرچه در حال حاضر این خوشبینی در اردوی طالبان و هواداران آنها وجود دارد که با گفتگوهای جاری، یخ رابطه میان طالبان و غرب در حال آب شدن است و دولت کنونی کابل یک گام به شناسایی جهانی نزدیک تر شده است؛ اما این پرسش کماکان وجود دارد که طالبان چه هزینه ای برای کسب شناسایی از سوی جامعه بین المللی و قدرتهای غربی پرداخت خواهند کرد؟
نمایندگان غرب در گفتگوهای اسلو با کارتهای قدرتمندشان وارد مذاکره با طالبان شده اند: جنبش زنان معترض، مسائل حقوق بشری، سرکوب ها و بازداشت های خودسرانه، حقوق اقلیت ها، دولت فراگیر، مبارزه با تروریزم، قطع ارتباط با گروههای تروریستی و مسایل دیگر مرتبط با این خواسته ها از مهم ترین کارت هایی است که غرب با استفاده از آن دولت طالبان را برای تعامل سازنده با جامعه بین المللی تحت فشار قرار داده است و به نظر میرسد کابل برای دستیابی به اهداف و امتیازات مورد نظر خود از گفتگوهای جاری در اسلو از جمله شناسایی بین المللی و آزادی پول های بلوکه شده باید از این موانع عبور کند و بخش های مهم از مطالبات جامعه بین المللی و قدرت های غربی را بپذیرد.
این در عین حال میتواند شامل بخشی از اهداف سلطه جویانه و هژمونیک غرب در افغانستان نیز باشد. به بیان صریح تر، واشنگتن با متحدان اروپایی خود در اسلو نمایندگان طالبان را تحت فشار میگذارد تا قدرت بلامنازع غرب در معادلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی افغانستان را نادیده نگیرد و به طور یکجانبه با قدرت های نوظهور از جمله روسیه، چین، ایران و... وارد تعاملات دوجانبه نشود. با این حساب، طالبان مجبور اند در زمین غرب بازی کنند و برای ادامه حیات سیاسی و امنیتی و اقتصادی خود بخشی از هژمونی غیرمشروع امریکا و اروپا بر سرنوشت افغانستان را در همه ابعاد بپذیرند؛ چیزی که بدون شک ادعای بزرگ طالبان درباره استقلال افغانستان را مخدوش میکند و به بازگشت غرب به معادلات راهبردی افغانستان منجر میشود.
محمدرضا امینی - جمهور