ایران، طالبان و سرنوشت مهاجران

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان می‌گوید که از دولت ایران می‌خواهد مهاجران افغان ساکن ایران را مورد "آزار و اذیت" قرار ندهد.
 
او در گفتگو با بی‌بی‌سی افزود "به ما گزارش‌هایی رسیده که افغان‌ها در ایران با برخورد نادرست مواجه هستند... از جمهوری اسلامی ایران می‌خواهیم آنچنان که در گذشته از مهاجرین افغان مهمان نوازی کردند این روزها نیز آن‌ها را آزار و اذیت ندهند".
 
سخنگوی طالبان افزود که به مهاجران افغان در ایران اجازه داده شود که "با اختیار خود به کشورشان برگردند."
 
اخیرا گزارش‌هایی از مخالفت‌هایی با حضور مهاجران افغان در برخی از شهرهای ایران منتشر شده است، ویدیوها و عکس‌هایی از بدرفتاری نشر شده که در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌هایی داشته است.
 
در همین حال، حسین امیرعبداللهیان؛ وزیر خارجه ایران هفته گذشته در سومین نشست کشورهای همسایه افغانستان در پکن گفت که ایران میزبان حدود پنج میلیون نفر از شهروندان افغانستان است که تعداد زیادی از آنها پس از قدرت گرفتن طالبان از کشورشان گریخته‌اند.
 
اگرچه سخنگوی طالبان این اظهارات آقای امیرعبداللهیان را رد کرد؛ اما به نظر نمی رسد که این واقعیت به سادگی قابل انکار باشد که در پی تسلط طالبان بر کشور، صدها هزار نفر از کشور گریخته اند و صدها هزار نفر دیگر همچنان برای فرار از راه های قانونی و غیرقانونی تقلا می کنند.
 
از سوی دیگر، این واقعیت نیز قابل انکار نیست که ایران و پاکستان، اصلی ترین مقاصد موج جدید پناهجویان افغان بوده اند. در این میان، به نظر می رسد تراکم پناهجویان در ایران به اندازه ای زیاد شده که بدون کمک جامعه جهانی و توجه ویژه و مسئولانه سازمان های بین المللی فعال در حوزه مهاجرت، جامعه میزبان به تنهایی و با توجه به مشکلات سنگین ناشی از تحریم های خارجی و... قادر به تحمل فشار شدید ناشی از این امر نخواهد بود.
 
بنابراین، درخواست از ایران برای پرهیز از «آزار و اذیت» مهاجرین و نیز اینکه ایران باید اجازه دهد تا مهاجران به خواست خود به افغانستان بازگردند، صرفا می تواند یک فراخوان اخلاقی باشد نه یک الزام قانونی.
 
مسئول مستقیم رسیدگی به وضعیت رقت انگیز میلیون ها مهاجر و نیز تغییر وضعیت انسانی به شدت بحرانی در داخل کشور، دولت طالبان است و نمی توان با درخواست از کشورهای میزبان مهاجران، این مسئولیت را با فرافکنی، فراموش کرد و نادیده گرفت.
 
همین اکنون روزانه صدها نفر از مسیرهای قانونی یا غیرقانونی از افغانستان وارد ایران می شوند. این در حالی است که در کشور میزبان، هیچ ظرفیتی برای میزبانی از موج تازه مهاجرت وجود ندارد، بسترهای اقتصادی برای استخدام این تعداد نفر در مشاغل تازه موجود نیست و افزون بر این، حساسیت های اجتماعی و نگرانی های امنیتی ناشی از تصادم فرهنگی میزبان و میهمان و البته سمپاشی های عمدی و خرابکارانه دشمنان ایران و افغانستان با استفاده از شبکه های شایعه ساز اجتماعی نیز بر انبوه چالش های موجود می افزاید و چشم اندازی پیچیده و خطرناک را در برابر میلیون ها پناهجوی بی پناه افغان در کشورهای همسایه ترسیم می کند.
 
بر این اساس، رویکرد معقول این است که راه حلی فوری و کارگشا برای این بحران اجتماعی، اقتصادی و امنیتی با مشارکت ایران، طالبان و سازمان های بین المللی جستجو شود تا هم جامعه میزبان از فشار شدید ناشی از تراکم روزافزون پناهجویان رهایی یابد، هم حقوق و کرامت انسانی پناهجویان تامین شود، هم نگرانی های اجتماعی و فرهنگی و امنیتی ناشی از این امر، مرتفع گردد و هم بسترهای بالفعل و بالقوه برای تصادم و تقابل از میان برود و دشمنانی که با انتشار خبرهای خرابکارانه و دامن زدن به تنش و تعصب و تنگ اندیشی، تلاش می کنند تا از این وضعیت، راهی برای ایجاد فتنه و آشوب استفاده کنند، ناکام و ناامید شوند و نتوانند حاصل ده ها سال میزبانی کریمانه ایران از میلیون ها پناهجوی افغانستان را ضرب صفر کنند.
 
پس نکته اساسی این است که طالبان به جای درخواست های زیاده خواهانه از ایران، به مسئولیت خود عمل کنند و به مثابه دولت دوفاکتوی مسلط بر سرنوشت میلیون ها شهروند کشور، جلو یک فاجعه انسانی ناشی از مهاجرت سیل آسا به کشورهای همسایه را بگیرند و بسترهای زندگی انسانی و ایمن و عادلانه همه اقوام را در داخل کشور فراهم سازند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور