«نشست بزرگ علما»؛ انتظارها و تردیدها

همزمان با آمادگی طالبان برای برگزاری «نشست بزرگ علما» در کابل، «كمیسیون پی‌گیری مطالبات شیعیان افغانستان» خواستار واردشدن خواسته‌های شیعیان در برنامه این نشست شده است.
 
سیدحسین عالمی بلخی؛ سخنگوی شورای علمای شیعه گفته است که در جلسه این كمیسیون قرار شد که در نامه‌ای از طالبان خواسته شود که «مطالبات جامعه شیعه افغانستان وارد آجندای جرگه شده و در مصوبات جرگه شامل شود.»
 
در این جلسه آنها همچنین به کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان زلزله اخیر در پکتیکا و خوست تاکید کردند، و از طالبان خواسته‌اند «تا تلاش كنند قضیه بلخاب را به عنوان یک موضوع درون امارتی، به شیوه مسالمت آمیز مسالمت‌آمیز حل كنند.»
 
طالبان تایید کرده اند که قرار است «نشست علما» در کابل برگزار شود؛ اما توضیح بیشتری درباره این نشست ارائه نشده است. دانشگاه پلی تخنیک کابل نیز به دانشجویان خود اعلام کرده که تا یکشنبه آینده، ۱۲ سرطان به خاطر برگزاری «نشست بزرگ علمای کشور» در تالار لویه جرگه، این دانشگاه تعطیل است.
 
درخواست های کمیسیون پیگیری مطالبات شیعیان از آنچه «نشست بزرگ علما» نامیده شده در حالی صورت می گیرد که اصولا مشخص نیست که ماهیت این نشست چیست، چه کسانی و بربنیاد چه سازوکاری در آن شرکت می کنند، موضوعات مورد بحث در آن چیست و در نهایت، چه تصمیمی درباره خواسته ها، پیشنهادها و فیصله های این نشست از سوی رهبران طالبان، اتخاذ خواهد شد.
 
در ابتدا تصور می شد که آنچه قرار است برگزار شود، همان «مجمع افغانان» یا «لویه جرگه» است که طالبان وعده برگزاری آن به منظور تصمیم گیری درباره مسایل ملی را داده بودند و حتی گفته می شد که هدف از تشکیل کمیسیون تماس با رهبران سیاسی فراری به منظور بازگشت آنان به کشور نیز مشارکت آنان در لویه جرگه سیاسی است. با این حال، اکنون به نظر می رسد که «نشست بزرگ علما» با «مجمع افغانان» تفاوت دارد و این نشست صرفا با حضور هزاران عالم دینی به منظور ارائه طرح ها و نظرات آنان به رهبران طالبان برگزار می شود.
 
علما در تشکیلات طالبان از صلاحیت محوری برخوردار اند؛ زیرا همه رهبران طالبان را کسانی تشکیل می دهند که پیشتر در مدارس مذهبی پاکستان، آموزش دیده اند و شاید تعداد افرادی که تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی داشته باشند در سطوح رهبری طالبان به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم نرسد.
 
بر این اساس، علی القاعده «نشست بزرگ علما» باید از اعتبار بالایی در نزد رهبران طالبان برخوردار باشد و حتی بربنیاد برخی گمانه زنی ها قرار است در این نشست، ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر مذهبی طالبان که در قندهار مستقر است نیز «شرکت» کند. با اینهمه در صورتی که این گمانه درست باشد، مشخص نیست که او به طور مستقیم در این نشست حضور می یابد یا از طریق ویدیوکنفرانس یا «تماس صوتی» از راه دور در آن سخنرانی خواهد کرد.
 
از رهبر طالبان تاکنون تنها یک تصویر و یک نوار صوتی در رسانه ها منتشر شده است و مشخص نیست که آیا همان یک تصویر نیز واقعا متعلق به خود او است یا نه. با این حال، رسانه های نزدیک به طالبان بارها خبرهای مربوط به «دیدار» و شرکت او در نشست با رهبران طالبان، مردم قندهار و نمایندگان اصناف را منتشر کرده اند؛ خبرهایی بدون هیچگونه تصویری.
 
در رابطه با «نشست بزرگ علما» هم گزارش شده که در این نشست، خبرنگاران رسانه های آزاد حق حضور ندارند، پخش زنده تلویزیونی نخواهد داشت و صرفا از طریق رادیوی طالبان و سخنگویان آنها در این باره اطلاع رسانی خواهد شد. این امر نیز گمانه زنی درباره احتمال حضور ملا هبت الله آخوندزاده در نشست یادشده را تقویت می کند؛ ضمن آنکه به ابهام ها و تردیدها درباره ماهیت و صلاحیت و قدرت آن دامن می زند و انتظارها از آن را به حداقل ممکن کاهش می دهد.
 
نکته دیگر این است که علمای شرکت کننده در نشست یادشده چه کسانی هستند و چگونه و بربنیاد چه معیاری گزینش می شوند. طالبان تاکنون موضع مشخصی درباره سرنوشت فقه جعفری اتخاذ نکرده اند؛ اما در عمل در نظام حقوقی طالبان تنها اصول فقه حنفی معتبر است؛ بنابراین، روشن نیست که آیا علمای شیعه نیز به این نشست، دعوت می شوند یا خیر.
پاسخ به این ابهام در عین حال، مشخص خواهد کرد که طرح مطالبات و خواسته های شورای علمای شیعه در نشست یادشده، تا چه اندازه موضوعیت و اعتبار خواهد داشت و شنیده خواهد شد.
 
سرنوشت مکاتب دخترانه هم از دیگر مسایلی است که پیش از این از سوی رهبران طالبان به «علما» ارجاع شده بود. آیا نشست مورد نظر در این باره هم بحث و تصمیم گیری می کند؟
 
با توجه به ابهامات، پرسش ها و تردیدهای بالا، انتظارهای اندکی از نشست یادشده وجود دارد و به نظر نمی رسد که بحث ها و تصمیمات آن به وضعیت بحرانی جاری رسیدگی کند و آن را تغییر دهد. شاید در نهایت آنچه قرار است به دست بیاید، مشروعیت بخشیدن به سیاست های جاری دولت طالبان در حوزه های مختلف باشد؛ کارکردی که دیگر جرگه ها و شوراهای علمایی دولتی در نظام های گذشته نیز داشته اند.
 
نرگس اعتماد - جمهور