ارتش طالبان؛ نان، آب و آموزش

هفته گذشته، ملا یعقوب؛ سرپرست وزارت دفاع طالبان به قطر سفر کرد. او به تازگی در صحبت با تلویزیون دولتی طالبان گفت که در این سفر از مقام‌های قطری در زمینه «پرداخت حقوق، لباس، بهداشت، تجهیزات فنی برای اردو و تجهیزات حفاظت از مرزهای افغانستان» درخواست کمک کرده است.
 
در حال حاضر شمار دقیق نیروهای ارتش طالبان اعلام نشده؛ اما پیش‌تر وزارت دفاع طالبان اعلام کرده بود که ساختاری برای تشکیل یک ارتش صد هزار نفری مجهز را در برنامه خود دارد.
 
در ماه‌های گذشته منابع محلی گزارش داده‌ اند که نیروهای امنیتی طالبان در نقاط مختلف افغانستان، از مردم محلی نان و آب می‌خواهند. بعد از تشدید جنگ در پنجشیر و اندراب ولایت بغلان، طالبان نیروهای بیشتری به آن مناطق فرستادند؛ اما به گفته مردم محلی طالبان نمی‌توانند نیازهای ابتدایی سربازان خود را مهیا کنند و آنها از مردم درخواست غذا می‌کنند.
 
این درخواست نشان می دهد که طالبان برای تامین نیازهای اولیه یک ارتش بزرگ و پایدار با مشکل رو به رو هستند. این کاملا بدیهی و قابل انتظار است؛ زیرا آنها منابع لازم برای تامین و تغذیه یک ارتش حرفه ای، مجهز، آموزش دیده، منظم و ثابت را در اختیار ندارند.
 
اینکه طالبان در طول سال های گذشته توانسته بودند بدون یک تشکیلات نظامی منظم، به حیات خود ادامه دهند، با دولت پیشین بجنگند و در نهایت نیز قدرت را در اختیار بگیرند، با تامین امنیت یک کشور، محافظت از امنیت ملی، پاسداری از مرزهای رسمی و مواجهه با چالش های بزرگ امنیتی در داخل و خارج از کشور، تفاوت اساسی و بنیادین دارد.
 
طالبان در زمان جنگ های چریکی، مسئولیت بزرگی به مثابه یک ارتش منظم و حرفه ای بر عهده نداشتند. هیچکس آنان را به دلیل ناتوانی در تامین امنیت، مقابله با ناامنی ها و حفاظت از مرزها در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی، مؤاخذه نمی کرد.
 
بخش اعظم نیروهای امنیتی طالبان در زمان جنگ نیز افراد داوطلب و آماتوری بودند که بدون نیاز به فراگیری آموزش های مدرن نظامی، سلاح به دست می گرفتند و برای کمک به طالبان برای یک آرمان «مقدس» علیه دولت مستقر می جنگیدند. این افراد هیچگونه چشمداشت اقتصادی نداشتند، داشتن یک قبضه سلاح برای شان کافی بود. اغلب برای تامین غذا به کمک های روستاییان متکی بودند و حتی مرگ شان نیز هزینه ای را بر تشکیلات طالبان بار نمی کرد و صرفا برای دستیابی به «پاداش» اخروی «شهادت» می جنگیدند.
 
اکنون اما وضعیت فرق کرده است. مسئولیت های امنیتی به طور مستقیم بر عهده طالبان قرار گرفته است. آنها دولت تشکیل داده اند و باید امنیت را تامین کنند، با خطرات و تهدیدهای موجود و ممکن علیه امنیت داخلی و خارجی کشور و نیز چالش های اجتماعی و... مقابله کنند. صیانت از مرزها در شرایطی که نیروهای مسلح مخالف، روز به روز فعال تر می شوند و خطر بازگشت دوباره جنگ های نیابتی، چشم انداز امنیتی کشور را تهدید می کند، یک مسئولیت خطیر و سنگین و دشوار است. مبارزه با تروریزم و داعش هم از دیگر مسایلی است که کشورهای همسایه و منطقه را به شدت نگران کرده و فشار بر طالبان را افزایش داده است.
 
از جانب دیگر، رهبران طالبان دیگر نمی توانند مانند گذشته از روستاییانی که به خاطر «عقیده» جهاد می کردند و «شهید» می شدند، بخواهند که همچنان به مسئولیت «جهادی» خود ادامه دهند. آنها برای کار در یک ارتش منظم و ثابت، نیازمند معاش، غذا، آموزش و تجهیزات هستند. بدون شک، مطالبه آب و نان از مردم فقیر در ولایت ها و ولسوالی های دوردست، نه عادلانه است و نه می تواند بقا و دوام یک ارتش قوی و پایدار را تضمین کند.
 
بنابراین، سرپرست وزیر دفاع طالبان به قطر رفت تا برای حل این معضل نگران کننده، دست به دامن شیوخ ثروتمند رژيم دوحه شود؛ اما یک میکروکشور عربی که خود برای تامین امنیت خود وابسته به امریکا است، توان یا اراده کافی برای تامین همه نیازهای ارتش طالبان را دارد؟ حتی اگر در کوتاه مدت، این مهم با تزریق پترودالرهای شیوخ قطری، محقق شود،‌ آیا قطری ها می توانند یک ارتش صد هزار نفری را برای سال های سال تامین کنند؟ ارتشی که در خوش بینانه ترین حالت، سالانه دست کم دو میلیارد دالر نیاز دارد.
 
از سوی دیگر، مساله فقط نان و آب نیست. یک ارتش قوی، نیازمند فراگیری آموزش های مدرن نظامی است؛ چیزی که طالبان از آن محروم هستند و تصور نمی شود که قطر توان انجام آن را داشته باشد. سازمان دهی، مدیریت، رهبری و کنترل ده ها هزار ملیشه سرکش محلی که پیش از این، تابع هیچ نظمی نبوده اند، کار آسانی نیست؛ همان چیزی که ظاهرا صدای ملا یعقوب را هم برآورده است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور