پاکستان و طالبان؛ ماه عسل پایان یافت؟

 

مرزبانان پاکستانی از طالبان خواسته‌اند عامل تیراندازی را تحویل دهند.

 

ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان تایید کرده که یک سرباز پاکستانی بر اثر تیراندازی فردی که او «ناشناس» خوانده، کشته شده است.

 

او از این حادثه اظهار تاسف کرده و درگیری میان مرزبانان را «سوء ‌تفاهم» خوانده و وعده تحقیق جدی در این زمینه را داده است.

 

در ویدیویی که منتشر شده دیده می‌شود که یک عضو طالبان یک سرباز پاکستانی را به ضرب گلوله کشت و دو تن دیگر را زخمی کرد. 

 

رسانه‌های پاکستانی گزارش داده‌اند که تبادل آتش زمانی آغاز شد که مرزبانان پاکستان خواستار تحویل عامل قتل مرزبان پاکستانی شدند. 

 

گزارش‌هایی از بازداشت و بدرفتاری با مهاجران افغان در پاکستان سبب تنش لفظی میان دو کشور شده است. اگرچه روشن نیست که ارتباطی با این حادثه داشته است یا نه. 

 

با این حال، تردیدی نیست که فشارها بر مهاجران افغان در پاکستان، بی ارتباط با تنش در روابط کابل و اسلام آباد نیست؛ چیزی که همیشه وجود داشته است.

 

از جانب دیگر، طالبان پس از به قدرت رسیدن، بیشترین موارد درگیری مرزی را با پاکستان داشته اند. این در حالی است که آنها چندین بار با مرزبانان کشورهای ایران، ازبکستان و ترکمنستان نیز درگیر شده و با نیروهای مرزی تاجیکستان هم تا آستانه درگیری پیش رفته اند؛ اما خونین ترین درگیری ها میان طالبان و نیروهای پاکستانی رخ داده است.

 

دلیل این امر، تنها وجود طولانی ترین مرز مشترک میان افغانستان و پاکستان نیست؛ بلکه در عین حال، اختلاف های روزافزونی است که روابط دوطرف را دستخوش تنش و تشنج کرده و در قالب درگیری های خونین مرزی یا سازمان دهی حمله های مسلحانه مرگبار بر نیروهای پاکستانی از خاک افغانستان، بروز یافته است.

 

بنابراین، حتی اگر درگیری اخیر را ناشی از بدرفتاری پولیس پاکستان با پناهجویان افغان بدانیم، فشارهای شدید جاری از سوی رژیم اسلام آباد بر مهاجرین افغانستانی در آن کشور، بی ارتباط با تنش در روابط پاکستان و طالبان نیست.

 

نکته دیگر این است که تنش ها میان طالبان و پاکستان، پس از سرنگونی دولت عمران خان در اسلام آباد و روی کار آمدن یک دولت جدید به نحو ملموسی تشدید شده است.

 

به نظر می رسد که ماهیت امریکایی دولت کنونی مسلط بر پاکستان و اعطای پایگاه نظامی به امریکا برای حملات پهپادی بر مواضع طالبان و القاعده در افغانستان، روابط راهبردی طالبان با پاکستان را دستخوش تغییر کرده و دوطرف را به صورت غیرقابل انتظاری در برابر همدیگر قرار داده است.

 

تحرکات تازه تحریک طالبان پاکستان و سازمان دهی حملات مرگبار از سوی آن گروه علیه نیروهای امنیتی پاکستان هم می تواند یکی دیگر از ابزارهای طالبان افغان برای فشار بر پاکستان یا پاسخ به فشارهای آن کشور تلقی شود.

 

دامنه این تنش ها البته تنها به برخوردهای مستقیم نظامی، لفاظی های دیپلماتیک و فشارهای فزاینده بر جامعه بزرگ مهاجران و پناهجویان افغان در پاکستان، محدود نمانده و حتی به جنگ تجاری میان دو کشور در چارچوب افزایش تعرفه های گمرکی، بالا بردن قیمت محصولات صادراتی، انسداد مرزها و تحریم برخی اقلام صادراتی و... نیز منجر شده است.

 

با توجه به این رویدادها آیا ماه عسل پاکستان و طالبان رو به پایان است و روابط بحرانی میان دو کشور همسایه احیا می شود؟

 

هنوز شاید نتیجه گیری قاطع در این زمینه دشوار و زودهنگام باشد؛ زیرا سیاست کلی پاکستان در مقیاس بزرگتر، همچنان حمایت از دولت طالبان در کابل، تقلا برای کسب مشروعیت بین المللی برای آن و تسهیل روابط طالبان با جهان است و این نشان می دهد که اسلام آباد همچنان امیدوار است که طالبان به عنوان یک دولت دست نشانده پاکستان عمل کند و منافع راهبردی و غیرمشروع آن کشور در افغانستان را تامین و تضمین نماید.

 

با اینهمه، تردیدی نیست که پس از سرنگونی عمران خان، طالبان یک حامی بزرگ خود را از دست دادند و این امر، یکی از عمده ترین عوامل بروز تنش های گاه به گاه در روابط دو کشور است؛ روابطی که با توجه به برخوردهای اخیر، شاید هرگز مانند گذشته نشود و اگر این برخوردها ادامه یابد و از سوی حامیان طالبان در پاکستان مدیریت نگردد، امکان و استعداد بازگرداندن روابط کابل – اسلام آباد به دوران طولانی تنش و تخاصم پایدار را دارد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور