طالبان در فرمت مسکو؛ تبلیغ یا تنبیه؟

امیرخان متقی؛ وزیر خارجه طالبان برای شرکت در نشست مشورتی فرمت مسکو به روسیه رفته است.
 
سال گذشته روسیه به «دلیل عدم تشکیل حکومت همه‌ شمول»، نماینده طالبان را به فرمت مسکو دعوت نکرد.
 
ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه برای افغانستان، روز دوشنبه ۳ میزان به خبرگزاری تاس روسیه گفت از امریکا در این نشست دعوت نشده است.
 
این نشست با شرکت نمایندگان روسیه، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان از روز جمعه در شهر کازان (غازان) جمهوری تاتارستان روسیه برگزار می‌شود.
 
فرمت مسکو نشست سالانه‌ ای در مورد افغانستان است که در روسیه برگزار می ‌شود و نمایندگان کشورهای همسایه افغانستان در آن شرکت می‌ کنند. این پنجمین نشست این پلتفرم منطقه ای است.
 
از وزیر خارجه طالبان در حالی برای شرکت در نشست امسال دعوت شده که طالبان تاکنون به درخواست اصولی فرمت مسکو یعنی تشکیل دولت فراگیر، عمل نکرده و همواره مدعی شده اند که دولت شان همه شمول است. بنابراین، چرا بدون تحقق این پیش شرط، امسال از او برای شرکت در فرمت مسکو دعوت شد؟
 
یک دلیل عمده شاید این باشد که روسیه نمی خواهد طالبان به طور یکجانبه به دامن امریکا و غرب سقوط کنند و روسیه بار دیگر به یک بازیگر حاشیه نشین و منفعل تبدیل شود.
 
اینکه از امریکا برای شرکت در این نشست، دعوت نشده؛ اما از طالبان دعوت شده نیز این پیام مهم را منتقل می کند که یکی از اهداف روسیه، ایجاد فاصله میان امریکا و طالبان، و تقویت نقش خود در ارتباط با طالبان، بدون بازی بربنیاد قواعد واشنگتن است.
 
از سوی دیگر، پیشتر، ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رییس جمهور روسیه در امور افغانستان گفته بود که از طالبان برای شرکت در نشست فرمت مسکو دعوت می شود تا خواسته ها، انتظارات و نگرانی های موجود درباره وضعیت افغانستان با او در میان گذاشته شود.
 
بنابراین، انتظار می رود که طرف های شرکت کننده در نشست امسال فرمت مسکو، نماینده طالبان را تحت فشار قرار دهند که به خواسته ها و نگرانی های مشروع آنان، توجه کنند و پیش شرط های منطقه برای شناسایی رسمی رژیم طالبان را برآورده سازند.
 
از این منظر، یکی از اهداف مهم دعوت از متقی، تنبیه یا تحت فشار گذاشتن طالبان است و این در شرایطی صورت می گیرد که شماری از بازیگران بزرگ منطقه ای، مواضع خود در قبال طالبان را تعدیل کرده و از تلاش مذبوحانه برای سبقت گرفتن در «تعامل» با طالبان، فاصله گرفته اند. شماری از این کشورها حتی به محور مقاومت ضد طالبان، نزدیک شده و با دعوت از رهبران و فرماندهان این جبهه، این پیام ضمنی را به طالبان منتقل می کنند که اگر خواسته ها و دغدغه ها و منافع مشروع شان در افغانستان مورد توجه قرار نگیرد، از گزینه های جایگزین برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرده و سازوکارهای بدیل را فعال خواهند کرد.
 
در صورتی که از جبهه مقاومت ملی یا شورای مقاومت برای نجات افغانستان نیز برای شرکت در نشست فرمت مسکو، دعوت شود، این واقعیت، مسجل خواهد شد که انگیزه دعوت از متقی، اعمال فشار بر طالبان است.
 
با اینهمه، برای طالبان شرکت در فرمت مسکو، فرصتی برای خودنمایی، تبلیغ و لابی گری است. آنها پیش از این هم نشان داده اند که هیچ انگیزه ای برای تغییر و تجدید نظر در سیاست های ضد انسانی شان در حوزه های حقوق بشر، اقلیت ها و اقوام، زنان، تروریزم و... ندارند؛ اما با شرکت در نشست های منطقه ای سعی می کنند خود را متعهد به روابط متعادل با همه کشورها نشان دهند و دیگران را به تعامل بیشتر و در نهایت، شناسایی رسمی رژیم خود، ترغیب کنند.
 
با وجود این، پیش بینی نمی شود که در فرمت مسکو، تصمیم غافلگیرکننده ای درباره طالبان و حتی افغانستان، اتخاذ شود؛ زیرا هنوزهم این غرب و به طور مشخص، امریکاست که تعیین می کند طالبان چه زمانی به رسمیت شناخته شوند و بدون تغییر موضع واشنگتن، حتی قدرت هایی مانند روسیه که عملا در جبهه مقابل امریکا قرار دارند هم قادر به شناسایی رسمی رژيم طالبان به طور مستقل نیستند، همان‌گونه که نمی توانند به طور علنی و آشکار از جبهه ضد طالبان حمایت کنند.
 
علیرغم این مسایل اما فرمت مسکو، از ظرفیت بزرگی برای تبدیل شدن به یک محور منطقه ای متحد و قدرتمند برای ایجاد تغییر در افغانستان برخوردار است و نگرانی های مشترک کشورهای عضو این پلتفرم درباره طالبان، امنیت، ثبات، تروریزم، مواد مخدر، دولت فراگیر و حقوق بشر در افغانستان می تواند آنها را به یک گروه تاثیرگذار برای اعمال نظر و نفوذ خود در معادلات افغانستان تبدیل کند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور