تابوشکنی به سبک قزاق‌ها؛ طالبان در راه آسیای مرکزی

قاسم جومارت توقایف؛ رئيس جمهور قزاقستان اعلام کرد که طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرده تا تعامل اقتصادی با افغانستان توسعه پیدا کند.

 

آقای توقایف این خبر را در دیدار با رؤسای مجالس کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی اعلام کرد و گفت: «قزاقستان با توجه به اهمیت توسعه همکاری‌ تجاری و اقتصادی با افغانستان و اینکه حکومت طالبان درازمدت است، آن را از فهرست تروریستی حذف کرد.»

 

او همچنین تاکید کرده که یکی از وظایف استراتژیک در مرحله کنونی، مشارکت فعال افغانستان در پیوندهای منطقه‌ای است.

 

قزاقستان روابط تجاری را از مدتی پیش با حکومت طالبان برقرار کرده بود.

 

هفته گذشته، ولادیمیر پوتین، رئيس‌ جمهور روسیه نیز گفته بود که در این زمینه با شرکای روسیه در آسیای میانه گفتگو کرده است و تصمیم مشترکی خواهند گرفت.

 

همانگونه که در موضع گیری رییس جمهوری قزاقستان نیز تصریح شده، هدف این کشور از حذف نام طالبان از فهرست گروه های تروریستی، توسعه روابط اقتصادی و تامین منافع سوداگرانه این کشور از این رهگذر است. 

 

این به معنای آن است که قزاقستان، خطر پیامدهای امنیتی مشروعیت بخشیدن به یک رژيم تروریستی را پذیرفته تا منافع کوتاه مدت اقتصادی اش را تامین کند. 

 

این در حالی است که قزاقستان با افغانستان مرز مشترک ندارد و حتی در زمانی که یک دولت مشروع در کابل روی کار بود نیز روابط اقتصادی و تجاری دو کشور به اندازه ای گسترده و سودمند نبود که ارزش پذیرش پیامدهای امنیتی مانند توسعه تروریزم و افراط گرایی به آسیای مرکزی و باز کردن مسیر طالبان برای صدور ایدئولوژيی مخوف خود به همسایگان شمالی را داشته باشد.

 

از جانب دیگر، قزاقستان در سال ۲۰۲۲ تنها چند ماه پس از بازگشت طالبان به قدرت، شاهد شورش های بی سابقه بود که صدها کشته برجای گذاشت و شورشیان تا سقوط دولت مستقر نیز پیش رفتند. در جریان آن شورش ها برخی مقام های ارشد قزاق، ادعا کردند که شماری از شورشیان، از افغانستان وارد این کشور شده و برای انحراف اعتراضات به سمت جنگ داخلی و فعالیت های تروریستی، تلاش می کردند.

 

با اینهمه، نخستین کشوری که برای حذف نام طالبان از فهرست گروه های تروریستی، پیشگام می شود، قزاقستان است. این تابوشکنی اما از دید ناظران، پیامدهای سنگینی برای آسیای مرکزی و کشور قزاقستان خواهد داشت؛ زیرا علیرعم نگاه منفعت اندیشانه این کشور به رابطه با طالبان، این گروه هنوز از ماهیت تروریستی خود فاصله نگرفته، در پی بازگشت طالبان به قدرت، تروریزم بین المللی در افغانستان بار دیگر احیا شده و هزاران تبعه کشورهای آسیای مرکزی نیز فعالانه در صفوف تروریزم منطقه ای مستقر در افغانستان حضور دارند که به مثابه بمب های ساعتی، امنیت ملی کشورهای متبوع خود را تهدید می کنند.

 

نکته قابل تامل است که رییس جمهوری قزاقستان تصمیم خود درباره حذف نام طالبان از فهرست گروه های تروریستی را در دیدار با رؤسای مجالس کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی مطرح کرده است؛ پیمانی که یکی از اهداف اصلی تشکیل آن، مقابله با تهدیدهای مشترک تروریستی علیه کشورهای عضو از مبدأ افغانستان بود. 

 

پیمان امنیت جمعی همچنین بارها به صراحت درباره وضعیت امنیتی افغانستان زیر سلطه طالبان، رشد تروریزم، ناامنی های مرزی و فرامرزی و تهدیدهایی که علیه امنیت ملی کشورهای عضو آن وجود دارد، ابراز نگرانی کرده است و در تازه ترین مورد هم تصمیم گرفته است که مرزهای تاجیکستان را در مقابل تهدیدهای امنیتی و تروریستی از سمت افغانستان، تقویت کند و مستحکم سازد.

 

بنابراین، یا مواضع و ابراز نگرانی های پیوسته پیمان امنیت جمعی درباره رشد تروریزم و تهدیدهای امنیتی علیه کشورهای عضو این پیمان از مبدأ افغانستان، نادرست بوده و یا اینکه قزاقستان، علیرغم موضع اصولی این پیمان عمل کرده و این تهدید را تقویت و راه طالبان، تفکر طالبانی و تروریزم مورد حمایت طالبان را به سمت آسیای میانه باز کرده است.

 

با اینهمه این نکته را نیز نباید فراموش کرد که قزاقستان، یکی از لیبرال ترین کشورهای آسیای مرکزی است که علیرغم پیوندهای عمیق سیاسی، امنیتی و فرهنگی با روسیه، گرایش های شدید غرب گرایانه دارد و بعید نیست که دولت توقایف در تبانی با غرب، تصمیم به حذف نام طالبان از فهرست گروه های تروریستی گرفته باشد تا به پروژه ضد امنیتی غرب از رهگذر طالبان علیه آسیای مرکزی به عنوان منطقه نفوذ روسیه، کمک کرده باشد و یا اینکه روسیه را نیز ترغیب به اتخاذ موضعی مشابه کند و مسکو را به دام واشنگتن بیاندازد و هزینه های شناسایی رژيم طالبان را بر روسیه بار کند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور