تعویق نشست اسلام‌آباد؛ تردید پاکستان یا تهدید طالبان؟

 

برگزارکنندگان ادعا می‌کنند که این گفت‌وگو با رهبری و محوریت افغان‌ها برگزار می‌شود و در همکاری با پاکستان، تلاش خواهد کرد تا پیوند میان جامعه‌ مدنی، سیاست‌گذاران و دانشگاهیان پاکستانی را تقویت کند و آغازگر «روند اسلام‌آباد» باشد؛ روندی که به باور آنان «با اتحاد و اعتماد، تفاهم و همکاری میان افغان‌ها و پاکستان را افزایش خواهد داد».

 

اگرچه برخی منابع رسانه‌ای ادعا کرده‌اند که یکی از دلایل تعویق این نشست، عدم صدور ویزا برای برخی شرکت‌کنندگان بوده، اما کارشناسان معتقدند که بعید است که دلیل تعویق رویدادی با این اهمیت صرفاً همین موضوع باشد؛ زیرا دولت پاکستان روز گذشته تأیید کرده بود که به‌منظور تسهیل برگزاری نشست، برای شرکت‌کنندگان آن ویزا صادر خواهد کرد.

 

در بیانیه‌ای که از سوی نهادهای برگزارکننده نشست اسلام‌آباد درباره تعویق آن منتشر شده و بخشی از آن در بالا بازتاب یافته، هیچ اشاره‌ای به عدم صدور ویزا نشده است. بنابراین، دلایل مهم‌تری برای تعویق این نشست وجود دارد؛ دلایلی که البته انتظار نمی‌رود رسانه‌ای شوند.

 

آگاهان می‌گویند واکنش‌های گسترده طالبان و حامیان این گروه به برگزاری این نشست نشان می‌دهد که برگزارکنندگان آن، از جمله دولت پاکستان و حلقات استخباراتی این کشور، حتی پیش از برگزاری نشست به برخی اهداف تعیین‌شده دست یافته‌اند.

 

به‌عبارت دیگر، یکی از اهداف مهم پاکستان از برگزاری نشست مخالفان طالبان در اسلام‌آباد، اعمال فشار بر رژیم طالبان به‌منظور بهره‌برداری از کارت‌های قدرتمند و مؤثر آی‌اس‌آی برای تحقق اهداف راهبردی خود در معادلات افغانستان است. پاکستان می‌خواست نشان دهد که طالبان تنها نیرویی نیستند که اسلام‌آباد به آن‌ها برای عملیاتی‌سازی پروژه‌های استراتژیک خود در افغانستان امید بسته است؛ بلکه مخالفان طالبان نیز می‌توانند به‌راحتی به نیروهای نیابتی پاکستان تبدیل شوند و در صورت لزوم، با بهره‌گیری از حمایت‌های سنتی و مستمر اسلام‌آباد، چالش‌های امنیتی و سیاسی جدی را علیه رژیم طالبان ایجاد کنند.

 

شاید به همین دلیل بود که دست‌کم یکی از مقامات وزارت خارجه طالبان در واکنش به میزبانی اسلام‌آباد از مخالفان این گروه، به‌طور تلویحی دولت پاکستان را تهدید کرد و درباره پیامدها و هزینه‌های ناشی از این اقدام هشدار داد.

 

صرف‌نظر از اینکه تهدید و هشدار طالبان تا چه اندازه می‌تواند برای پاکستان نگران‌کننده باشد یا امنیت نشست مخالفان طالبان در اسلام‌آباد را با خطر مواجه سازد، از نظر برگزارکنندگان این نشست، طالبان پیام مورد انتظار را دریافت کرده‌اند. اکنون باید به این گروه فرصت داده شود تا پیام مذکور را آنالیز و ارزیابی کرده و در موعد مقتضی، درباره نحوه واکنش خود به مطالبات پاکستان پاسخ دهد. موعدی که اگر نشست در تاریخ ۲۶ و ۲۷ آگوست برگزار می‌شد، هرگز کافی نبود. بنابراین، ممکن است یکی از انگیزه‌های پاکستان برای تعویق نشست، اعطای فرصت دوباره به طالبان برای بازاندیشی در سیاست‌های جنجال‌برانگیز خود علیه پاکستان باشد.

 

گروه دیگری از صاحب‌نظران معتقدند که شاید از نظر بخشی از دستگاه دیپلماسی پاکستان، میزبانی از مخالفان طالبان در اسلام‌آباد برای تحت فشار قرار دادن رژیم طالبان، با توجه به اینکه هنوز مذاکرات دوجانبه میان دو طرف جریان دارد، اقدامی زودهنگام و با پیامدهای منفی باشد. به همین دلیل، تعویق این نشست برای چند هفته دیگر می‌تواند زمان لازم برای به ثمر نشستن تلاش‌های دیپلماتیک اسلام‌آباد جهت کاهش تنش با طالبان و حل مسائل موجود میان دو طرف را فراهم کند.

 

با این حال، احتمال دیگری نیز مطرح است: عدم حضور رهبران اصلی جریان‌های ضد طالبان و شرکت چهره‌های رده‌پایین و کمتر شناخته‌شده در نشست اسلام‌آباد، ممکن بود از اعتبار و اهمیت آن بکاهد و اهداف بزرگ پاکستان را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، همان‌گونه که در بیانیه برگزارکنندگان نشست تصریح شده، شاید دلیل تعویق، تلاش مضاعف برای حضور رهبران اصلی و چهره‌های مطرح ضد طالبان باشد.

 

در نهایت، صرف‌نظر از اینکه دلیل واقعی تعویق نشست چیست، این تصمیم پاکستان می‌تواند فرصتی دوباره برای طالبان فراهم کند تا در سیاست‌های خود نسبت به همسایه جنوبی بازنگری کنند. در صورت عدم تغییر این رویکردها، پاکستان فرصت کافی برای رایزنی‌های گسترده‌تر با رهبران تراز اول جبهات ضد طالبان را خواهد داشت تا نشست اسلام‌آباد را در سطحی عالی و با حداکثر تأثیرگذاری برگزار کند.

 

محمدرضا امینی - جمهور