چالش های سد راه خبرنگاران در افغانستان

به تازگی کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان و دفتر دیده بان رسانه ها در سازمان رسانه ای نی گفته اند که عبدالبصیر سالنگی، والی پروان یک خبرنگار را ابتدا دعوت و سپس لت و کوب کرده است. گفته شده است که والی پروان  نصرت الله اقبال را به دلیل نشر یک سلسله گزارش ها در مورد فساد در ولایت پروان و نقد کتابی که توسط آقای سالنگی منتشر شده است، لت کرده است.
به نظر من که در طول چند سال با حرفه ای خبرنگاری سروکار داشته ام،  نه تنها تهدیدهای فیزیکی؛ بلکه چالش های دیگری هم سد راه جامعه رسانه ای در کشور قرار دارد. حکومت افغانستان؛ بویژه وزارت اطلاعات و فرهنگ مسئولیت دارد تا این مشکلات را حل و آسیب شناسی کند.
نبود امنیت و امنیت جانی:
یکی از بزرگترین مشکلات ژورنالیستان در این سرزمین، نبود امنیت می باشد. یک بخش کار رسانه ای در این مرز و بوم با انتحار، انفجار و خون ارتباط دارد. در افغانستان بدترین خبر، بهترین خبر است. اکثر خبرهای فوری و مهم این کشور به کشته و زخمی شدن افراد ملکی بر می گردد.
از ابتدای حاکمیت دموکراتیک حامد کرزی در این کشور تا هنوز، داستان خون آلود خبرنگاری و کار رسانه ای در کشور جریان داشته و به صورت درستی مورد تعقیب قرار نگرفته است. تا جاییکه در ده سال گذشته نظر به آمارهای نهادهای مسئول، 34 خبرنگار در افغانستان کشته شده اند.
نظر به گزارش کتاب “سانسور در افغانستان” ، خبرنگارانی که در این کشور جان داده اند افراد چون؛ شیما رضایی، کارمند تلویزیون طلوع، عبدالقدوس کارمند تلویزیون آریانا، کریستین استروو و کارن فیشر همکاران دویچه وله آلمان، اجمل نقشبندی مترجم یک خبرنگار ایتالیایی، ذکیه ذکی خبرنگار “رادیو صلح،  شکیبا سانگه آماج خبرنگار تلویزیون شمشاد، صمد روحانی؛ خبرنگار بی بی سی و خبرگزاری پژواک، جاوید احمد؛ مربوط شبکه ی سی تی وی کانادا، سلطان منادی نیویورک تایمز، یکی از خبرنگاران پرس تی وی و...  می باشند.
تهدید از سوی افراد حکومتی و دولتی:
با اینکه خبرنگاران همواره  از سوی افراد ناشناس در کشور مورد تهدید، لت و کوب و توهین قرار گرفته  و گاهی هم کشته شده اند؛ اما متاسفانه از سوی برخی مقامهای دولتی و حکومتی هم چندان در امان نبوده اند.
به گونه مثال: چندی قبل، عبدالستار خواصی عضو مجلس نمایندگان به صورت علنی از تریبون خانه ملت علیه رسانه هایی که به گفته او برنامه مبتذل نشر می کنند، اعلام جهاد کرد. هرچند که من طرفدار نقد هستم و باید برنامه های رسانه های کشورمان به مطابق به فرهنگ و ارزشهای دینی ما استوار باشد؛ اما پاسخ چنین برنامه ها جهاد و قتل و کشتن نیست. از سوی دیگر، خواصی از نگاه دینی و علمی در چنین موقعیتی قرار ندارد که اعلام جهاد کند؛ چون جهاد یک امر اسلامی است و کسی میتواند در مورد ابراز نظر کند که از مقام بالای علمی و دین شناسی برخوردار باشد.
همچنین چندی قبل در حمله انتحاری که در یکی از دروازه های امنیت ملی کشور نزدیک چهارراهی صدارت و وزارت داخله صورت گرفت، اکثر خبرنگاران برای تهیه گزارش آمده بودند. اتفاقا من هم همان روز در محل حادثه رفته بودم. خبرنگاران می خواستند از حادثه تصویربرداری کنند و نظر شاهدان عینی را بگیرند. شماری از افراد پولیس آمدند و یکی از آنان یک خبرنگار مربوط به تلویزیون یک را مورد لت و کوب قرار داد.
مشکلات مالی و اقتصادی:
یکی دیگر از مشکلات که ژورنالیستان در این کشور با آن روبرو هستند، نبود بنیه درست مالی می باشد. متاسفانه در اداره های رسانه ای کشور، هستند کسانیکه در مقابل کمترین پول به عنوان گزارشگر، مجری، تصویربردار و... فعالیت می کنند.
معاش معیاری در رسانه های چاپی و سایت های خبری در این کشور از 5 هزار افغانی آغاز می شود. خیلی از  کسانیکه تجربه خبرنگاری ندارند؛ حتی بدون معاش هم در رسانه ها کار می کنند ولو که به صورت مسلکی در رشته ژورنالیزم تحصیل کرده باشند.
در کشورهای دیگر، خبرنگاران نه تنها از قدر و منزلت برخوردارند و معاش کافی دارند؛ بلکه بیمه هم می شوند. اما متاسفانه در افغانستان کمترین پول برای اهالی رسانه داده می شود.
فساد:
فساد اداری به عنوان یکی از چالشهای که اکنون پایه های اساسی کشور را متزلزل ساخته است، نیز بر زندگی و کار خبرنگاران تأثیر وارد کرده است. وقتی شخصی خبرنگار می شود، باید بدون غرض و مرض حقایق را به جامعه بازگو نماید. بی طرفی در خبرنگاری یک اصل  است. پخش و نشر کردن پرونده های مربوط به فساد مسئولان اداره های دولتی باعث شده است که خبرنگاران مورد اذیت قرار بگیرند و تهدید شوند. در حال حاضر که هیچ اعتبار و اعتمادی در این کشور وجود ندارد، تهیه گزارشهای تحقیقی از فسادهای گسترده درون حکومتی و حلقه های مافیای باعث به خطر افتیدن جان خبرنگاران می شود. گفته شده است که حادثه اخیر که باعث لت و کوب نصرت اقبال از سوی والی پروان شده است، به گزارشهای مربوط به فساد در ولایت پروان بر می گردد که توسط وی نشر شده بود.
عدم دسترسی به معلومات درست:
دسترسی به معلومات درست؛ به غیر از اسرار نظامی و مسایل خیلی عمده امنیتی کشور، از حقوق اساسی خبرنگاران به حساب می آید. اما متاسفانه در کشورما این حق خبرنگاران پایمال می شود. مسئولان به سادگی اطلاعات را در دست خبرنگاران قرار نمی دهند. نوع برخورد برخی از سخنگویان با خبرنگاران تفاوت دارد. سخنگویان که مسئولیت ارتباط با خبرنگاران و جامعه مطبوعات را دارند، به همه شان رسیدگی نمی کنند. بارها خبرنگاران از این موضوع شکایت کرده اند. برخی ها در شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک و برخی هم در سایت ها؛ اما تا هنوز تغییری در سیاست آنان بوجود نیامده است.
با این همه، در طول ده دوازده سال اخیر، این تنها خبرنگاران بوده اند که به مردم اطلاعات داده اند. گردنکشان، استبدادگران و مافیای زمین و انسان را به معرفی گرفته اند. اگر چه حکومت افغانستان همواره از مبارزه با فساد سخن زده و در ظاهرا از قانون پیروی کرده؛ اما این ژورنالیستان بوده اند که خودشان را وقف حقیقت کرده و اطلاعات را به صورت دقیق به دست نشر سپرده اند.
متاسفانه در شرایط حاضر وقتی خبرنگاری کشته، زخمی و یا تهدید می شود، فقط یکی دو روز زبانزد رسانه ها می شود و سوژه ای میشود برای نهادهای مدافع رسانه ای؛ اما در عمل هیچگاهی از حقوق ضایع شده آنان دفاع نشده و انتظار نمی رود که از حقوق آنان دفاع شود.
عبدالبصیر مصباح- خبرگزاری جمهور