بن سلمان در پاکستان؛ عربستان چه می‌خواهد؟

عربستان سعودی اعلام کرده که بیش از ۲۰ میلیارد دالر در قالب قراردادهای مختلف در پاکستان سرمایه‌گذاری می‌کند.
 
خبر این سرمایه‌گذاری را محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی اعلام کرد که به پاکستان سفر کرده است.
 
هم‌زمان پاکستان گفته که مهم‌ترین نشان شهروندی خود را به محمد بن‌سلمان اعطا می‌کند.
 
یکی از قراردادهای دوطرف به ارزش هشت میلیارد دالر مربوط به ساخت یک پالایشگاه نفتی در بندر گوادر پاکستان در ساحل دریای عمان است.
 
محمد بن سلمان گفت که این گام نخست در توسعه روابط دو کشور است و افزود: "قطعا این روابط ماه به ماه و سال به سال افزایش خواد یافت و به نفع هردو کشور خواهد بود."
 
عمران خان، در دیدار با ولیعهد سعودی، عربستان را "دوست هنگام نیاز" توصیف کرد.
 
محمد بن سلمان با استقبال بسیار گرم دولت پاکستان به این کشور سفر کرده است.
 
این استقبال گرم، نه تنها بن سلمان را به عنوان یک سیاستمرد بدنام، اقتدارگرا، تمامیت خواه و خونریز که مسؤول راه اندازی جنگ خونبار یمن و قتل فجیع جمال خاشقجی خوانده می شود، غافلگیر کرده و به هیجان واداشته؛ بلکه کلیت روابط ریاض – اسلام آباد در دوران عمران خان را با تحولی شگرف و جدی رو به رو کرده است.
 
این در حالی است که عربستانی ها پیش از این، هرگز نسبت به عمران خان و حرکت انصاف به رهبری او، نگاه مثبت نداشته اند. این رویکرد اما پیش از آنکه ریشه در روابط گرم و دوستانه عربستان با جریان های مخالف عمران خان در سیاست و حکومت پاکستان داشته باشد، برآمده از مواضع و رویکردهای عمران خان در حوزه روابط منطقه ای بوده است.
 
عمران خان پیش از این، از منتقدان جدی تجاوز نظامی عربستان به یمن بوده و با مشارکت نظامیان کشورش در آن جنگ، به شدت مخالف بوده است. او همزمان، به روابط اسلام آباد با تهران، نگاه مثبت داشته است.
 
این رویکردها موجب شد تا سیاستمداران، دولتمردان و رسانه های سعودی، موجی از مخالفت ها را علیه عمران خان، سازمان دهی کنند. دامنه این مخالفت ها تا آنجا گسترش یافت که شاهزاده خالد بن عبدالله آل سعود در مصاحبه با روزنامه عکاظ عربستان، عمران خان را "نماینده قم در اسلام آباد" نامید.
 
با این حال، عمران خان پس از به قدرت رسیدن به عنوان نخست وزیر پاکستان، تاکنون دوبار به عربستان سعودی سفر کرده است. هنوز یکماه از قدرت گیری عمران خان نگذشته بود که کاپیتان سابق تیم کریکت پاکستان، ریاض را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود انتخاب کرد. او در جریان بحران مثله کردن جمال خاشقچی هم با انجام دومین سفر خود به ریاض در کنفرانس "داووس صحرا" شرکت و از محمد بن سلمان حمایت کرد.
 
بسیاری از کارشناسان می گویند که وضعیت بحرانی اقتصاد پاکستان، موجب چرخش ۱۸۰ درجه ای در مواضع نخست وزیر پوپولیست پاکستان در قبال عربستان سعودی و امارات متحده عربی شده است.
 
پاکستان با کسری شدید بودجه رو به رو است و این در شرایطی است که ذخیره ارزی بانک مرکزی آن کشور، فقط ۸ میلیارد دالر است. تلاش های عمران خان برای دریافت بسته کمک های مالی صندوق بین المللی پول هم در برابر شرایط سختگیرانه این سازمان، به بن بست خورده است، و چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری و استراتژيک پاکستان نیز با وجود وعده سرمایه گذاری ۶۰ میلیارد دالری در بندر راهبردی گوادر در حاشیه دریای عمان، نتوانسته گرهی از مشکل تأمین نیازهای فوری اقتصاد ورشکسته پاکستان باز کند.
 
بنابراین، عمران خان، چاره ای جز رویکرد به کشورهای ثروتمند عربی نداشت. اکنون او می تواند از دو کشور عربستان و امارات در مجموع بیش از ۳۰ میلیارد دالر کمک مالی دریافت کند؛ ضمن آنکه با اشتغال ۴ میلیون شهروند پاکستانی در عربستان و امارات، سالانه ۱۰ میلیارد دالر به اقتصاد عمومی پاکستان، تزریق می شود.
 
اعراب اما در سرمایه گذاری سخاوتمندانه روی اقتصاد بیمار و در حال مرگ پاکستان، تنها برای سر پا نگه داشتن یک کشور اسلامی دارای بمب هسته ای، کمک نمی کنند؛ بلکه همزمان از اسلام آباد انتظار دارند در راهبردهای بلندپروازانه عربستان سعودی و امارات برای سیطره بر امنیت منطقه که هدف کانونی آن مقابله با ایران در خاور میانه است، نقش مهم تری بر عهده بگیرد.
 
پاکستان به گفته ترکی الفیصل؛ شاهزاده پرنفوذ سعودی، همواره مهم ترین هم‌پیمان اسلامی عربستان در شش دهه گذشته بوده و بر اساس معاهده نظامی میان دوطرف در دهه ۶۰ قرن ۲۰، ارتش پاکستان چندبار از جمله در سال ۱۹۶۹ و در جنگ دوم خلیج فارس به عربستان نیرو فرستاده است.

ریاض هم جدا از کمک‌های مالی فراوان از جمله برای ساخت بمب اتمی، در مسائل منطقه‌ای و در راس آنها مساله کشمیر همواره در کنار اسلام آباد بوده و انتخاب فرمانده پاکستانی؛ راحیل شریف، به ریاست "ائتلاف نظامی اسلامی" که عربستان تشکیل داده، با وجود عدم همراهی کامل اسلام آباد در جنگ یمن، جلوه دیگری از اهمیت و جایگاه پاکستان در راهبرد امنیتی سعودی ها است.
 
علی موسوی - جمهور