عفو عمومی، عدالت یا انتقام؟

حکومت طالبان، گزارش سازمان ملل درباره کشتار سیستماتیک صد نظامی و مقامات حکومت پیشین توسط این گروه را تکذیب کرد.
 
انعام‌الله سمنگانی؛ معاون سخنگوی طالبان گفته است: معلومات سرمنشی سازمان ملل متحد که گویا صد تن از اعضای دولت پیشین پس از حاکمیت امارت اسلامی کشته شده‌اند، درست نیست.
 
او افزوده‌است که پس از «عفو عمومی»، این گروه به هیچ‌کسی اجازه زیان‌رساندن به کسی را نداده‌است. به گفته او، در صورتی که این افراد بر اثر انتقام‌جویی کشته شده‌باشند «ما‌ آن را بررسی نموده و عاملان آن را مجازات کرده‌ایم».
 
یک گزارش سازمان ملل که توسط رویترز مشاهده شده‌، می‌گوید که طالبان و متحدانش تعداد زیادی از مقامات سابق افغانستان، اعضای نیروهای امنیتی و افرادی که از زمان خروج نیروهای ایالات متحده با نیروهای خارجی همکاری می‌کردند را کشته اند.
 
بر بنیاد این گزارش بیش از ۱۰۰ نفر از این افراد از ۱۵ آگست تاکنون – بیش از دوسوم آن‌ها توسط طالبان یا افراد وابسته به آنها – طبق گزارش‌های موثق کشته شده‌اند.
 
اگرچه طالبان محتوای گزارش آنتونیو گوترش؛ دبیرکل سازمان ملل متحد درباره کشته شدن ده‌ها نفر از نظامیان پیشین و مقامات حکومت سرنگون شده را تکذیب می‌کنند؛ اما به نظر می‌رسد که با انتشار گزارش های پیاپی و ارزیابی های چندین سازمان حقوق بشری بین المللی درباره سرنوشت افرادی که توسط طالبان دستگیر، زندانی یا کشته می شوند اعتبار فرمان تاریخی «عفو عمومی» ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر طالبان بیش از هر زمان دیگری زیر سؤال رفته و طالبان برای بازگرداندن اعتبار آن نیاز به راستی آزمایی دارند.
 
آنها باید در عمل نشان دهند که با افراد خودسر، قانون‌شکن، عقده‌ای و انتقام جو در صفوف خود به سختی مبارزه می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که فرماندهان و افراد آن گروه به عناوین مختلف، نظامیان پیشین و مقامات حکومت سرنگون شده را به هر دلیلی هدف قرار دهند.
 
از جانب دیگر، دولت طالبان باید برای استقرار سریع عدالت و نظمی عادلانه، نهادهای معتبر و مشروع را برای وضع و تصویب و اجرای قوانین مشخص و مدون در حوزه های مختلف ایجاد کنند تا مردم اطمینان داشته باشند که آنچه صورت می‌گیرد در شعاع قانون است و هیچ‌کس مورد ظلم و ستم و سرکوب و انتقام جویی های عقده مندانه فرماندهان و رهبران طالبان قرار نمی‌گیرد.
 
این بدون شک با انتشار چند پیام کوتاه توییتری از سوی سخنگویان طالبان امکان پذیر نیست. آنها باید به مردم تضمین های عملی بدهند که همه اعم از نظامیان و مقامات حکومتی در امنیت و مصونیت هستند و بدون مجوز قانونی اقدام به بازداشت یا ترور افراد نمی‌کنند.
 
در حال حاضر هیچ تضمینی در این باره وجود ندارد؛ بلکه بر بنیاد ارزیابی تازه دبیرکل سازمان ملل متحد که بدون شک مبتنی بر آمار و ارقام سازمان‌های حقوق بشری وابسته به این سازمان بوده، ده ها نفر از نظامیان و مقامات حکومت پیشین توسط طالبان کشته شده اند و این بسیار تکان‌دهنده و هولناک است و یادآور کشتارهای انتقام‌جویانه رژیم های استبدادی پیشین در ابتدای رسیدن شان به قدرت می باشد.
 
ابعاد این فاجعه زمانی بزرگتر می‌شود که ادعاهای تکان‌دهنده درباره دستگیری دسته جمعی شماری از جوانان و فعالان سیاسی و امنیتی اقوام دیگر از سوی طالبان را نیز بر آمارهای رسمی اضافه کنیم و به این ترتیب با کنار هم قرار دادن قطعات مختلف این پازل جنایت، تصویری وحشتناک مشابه آنچه در اوایل به قدرت رسیدن کمونیست های جنایتکار شاهد بودیم شکل بگیرد.
 
در این میان از سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌های حقوق بشری بین المللی انتظار می‌رود تا با مستندسازی جنایاتی که به نام طالبان در نقاط مختلف افغانستان صورت می‌گیرد فشارها بر دولت کابل را افزایش دهند تا تعهدات بین المللی افغانستان احیا شود و حقوق اقلیت ها و گروه های در معرض آسیب و خطر محفوظ و مصون بماند.
 
در این زمینه، نیاز به تشکیل یک کمیته حقیقت یاب بین المللی است. سازمان ملل متحد و قدرت‌های جهان باید دولت طالبان را تحت فشار قرار دهند تا با ایجاد و فعالیت این کمیته همکاری کنند و اجازه بدهند تا قربانیان جنایت های چند ماه اخیر به ویژه خانواده هایی که اعضای آنها به طور سیستماتیک کشته شده اند بدون هراس از پیامدهای مرگبار، شکایات و مستندات خود را در سازمان های بین المللی و کمیته حقیقت‌یاب به رهبری سازمان ملل متحد ثبت و ضبط کنند.
 
از جانب دیگر، رهبران طالبان نیز نمی توانند صرفاً با توصیه‌های خیراندیشانه و سخنرانی های نمادین، افراد و جنگجویان تحت امر خود را مکلف به پیروی از فرمان عفو عمومی ملا هبت الله آخوندزاده کنند. آنها باید در عمل تدابیر و تمهیداتی را روی دست بگیرند تا مانع از انتقامجویی و کشتارهای سیستماتیک نظامیان پیشین، مقامات حکومت سرنگون شده، روزنامه‌نگاران و فعالان منتقد طالبان شود.
 
رهبران کنونی کابل در عین حال باید درک کنند که تنها راه بقا و دوام حاکمیت شان استقرار عدالت، تعهد به فرمان عفو عمومی رهبرشان و ایجاد راه هایی برای تعامل سازنده با همه مردم افغانستان است. آنها نمی‌توانند با انتقامجویی، کشتارهای سیستماتیک، بازداشت های خودسرانه و ظلم و ستم و بی عدالتی به حکومت شان در بلندمدت ادامه دهند. این تجربه‌ای است که بارها در گذشته اتفاق افتاده و درس‌های بزرگی در این زمینه برای رهبران کنونی افغانستان در تاریخ معاصر کشور وجود دارد.
 
نرگس اعتماد - جمهور