جنگ قدرت در عالی‌ترین سطح؛ نخست‌وزیر بعدی کیست؟

رحمت‌الله نبیل؛ رییس پیشین امنیت ملی در دولت سرنگون شده می‌گوید که ممکن است ملا محمد حسن آخوند؛ رییس‌الوزرای حکومت طالبان به دلیل بیماری و کهولت سن استعفا دهد یا کنار گذاشته شود.
 
رییس سابق امنیت ملی، جمعه‌شب، ۲۸ اسد در رشته توییتی به نقل از «منابع» خود نوشت که رقابت شدیدی برای جانشینی ملا حسن آخوند میان سران طالبان شکل گرفته است.
 
او ادعا کرده که پاکستان، عربستان سعودی و بریتانیا سراج‌الدین حقانی؛ وزیر داخله طالبان و رییس شبکه حقانی را برای جانشینی ملا حسن آخوند ترجیح می‌دهند؛ اما امریکا، قطر و خلیلزاد از ملا برادر یا ملا یعقوب حمایت می‌کنند.
 
به گفته او، بین ملا برادر، ملا یعقوب و سراج‌الدین حقانی رقابت شدیدی جریان دارد؛ اما رهبر طالبان طرفدار عبدالحکیم حقانی است.
 
اما به گفته آقای نبیل برای ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر مذهبی طالبان گزینه مورد نظر حکیم حقانی، قاضی‌القضات کنونی است.
 
هیچ اطمینانی وجود ندارد که ادعاها و اطلاعات مطرح شده از سوی رحمت الله نبیل، صد در صد درست باشد؛ بنابراین، ما نمی دانیم که در پشت پرده دولت طالبان درباره گزینه نحست وزیری آن چه می گذرد؛ اما در این امر، تقریبا هیچ شکی وجود ندارد که موضوع جایگزینی ملا حسن آخوند می تواند یک بحث جدی و از دغدغه های مهم سران و رهبران طالبان باشد؛ چیزی که دیر یا زود باید اتفاق بیافتد.
 
حضور ملا حسن آخوند در رأس هرم رهبری دولت، صرف نظر از اینکه او در تشکیلات رهبری طالبان چه جایگاهی داشته و میزان نفوذ و قدرت او در دولت کنونی چقدر است، اهمیت نمادین دارد.
 
به بیان روشن تر، رهبران طالبان یا هر مرجع داخلی و خارجی دیگری که درباره تشکیلات دولت موقت آنها تصمیم گرفته، شاید برای انتصاب ملا حسن آخوند به عنوان نخست وزیر، بیشتر جنبه های اخلاقی، سنتی، ریش سفیدی و مسایلی از این نوع را در نظر گرفته باشد.
 
شاید هم این انتصاب، حامل این پیام باشد که تشکیلات دولتی طالبان برخلاف همه انتقادهایی که نسبت به ترکیب قومی و ایدئولوژيک آن مطرح شده، صرفا جنبه سمبولیک دارد تا عریضه خالی نماند و کانون های تصمیم ساز در جاهای دیگر قرار دارند.
 
با این حال، ملا حسن آخوند در طول یکسال گذشته، نشان داده است که گزینه ای مناسب برای رهبری دولت طالبان نبوده است. او بسیار کهنسال است، احتمالا در این سن و سال از بیماری های گوناگون هم رنج می برد، در عین حال، زبان دیپلماسی را نمی داند، از توان تعامل با جهان برخوردار نیست و حتی یک مرجع وحدت بخش یا مدیری مقتدر برای جلوگیری از جنگ قدرت و رقابت برای دستیابی به کرسی و ریاست، میان جناح های مختلف طالبان و قبایل همپیمان آنها به حساب نمی آید.
بنابراین، گزینه استعفا یا برکناری او چندان بعید به نظر نمی رسد.
 
در صورتی که این برداشت درست باشد، ادعای جنگ قدرت میان جناح های تشکیل دهنده دولت طالبان به ویژه سران شبکه حقانی و متحدان آنها و جریان تحت رهبری ملا برادر و ملا یعقوب، تقویت می شود. البته گمانه های دیگری مبنی بر دخالت برخی قدرت های خارجی در رقابت های داخلی طالبان هم مطرح می شود که تایید صحت و سقم آن بسیار دشوار است.
 
بربنیاد این فاکت ها طرح این مساله که نخست وزیر بعدی دولت طالبان چه کسی خواهد بود، از اهمیت برخوردار می شود؛ زیرا پاسخ به این سؤال، تا حدود زیادی چشم انداز حاکمیت طالبان، مسیر بعدی سیاست و امنیت افغانستان و تحقق یا عدم تحقق مطالبات جهانی از طالبان در زمینه هایی مانند حقوق بشر، حقوق زنان و دختران، دولت فراگیر و... را نیز تعیین خواهد کرد.
 
صرف نظر از ادعاهایی که از سوی رحمت الله نبیل مطرح شده، رقابت میان شبکه حقانی و جناح وابسته به ملا برادر و ملا یعقوب یا همان طالبان شرقی و جنوبی یا تقابل سنتی غلجایی ها و درانی ها از ابتدای تشکیل دولت طالبان همواره مطرح بوده است. هیچکس درباره میزان و جدیت این رقابت چیزی نمی داند. سران دو جناح هم هر از چند گاه هرگونه گمانه زنی در این باره را رد کرده و گفته اند که آنها «امارت اسلامی» هستند نه طالبان و شبکه حقانی. با اینهمه، جنگ قدرت در همه دولت هایی که پس از یک دوره مبارزه مسلحانه روی کار می آیند، امری بدیهی و اجتناب ناپذیر است که به مرور در نهایت، یکی از جناح ها بر دیگری غلبه می یابد و جناح پیروز، بر گلوگاه های مرکزی قدرت مسلط می شود. شاید تعیین نخست وزیر بعدی دولت طالبان هم سرنوشت این جنگ قدرت را برای همیشه مشخص کند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور