تهدید در برابر تهدید؛ پایان ماه عسل پاکستان و طالبان؟

در جریان سفر هیات امنیتی پاکستان به کابل، ملا یعقوب؛ وزیر دفاع طالبان به رییس آی‌اس‌آی و وزیر دفاع آن کشور هشدار داده‌ که «ما را تهدید نکنید، ببینید چه بر سر امریکا آمده‌است».
 
این هیات به رهبری خواجه محمدآصف؛ وزیر دفاع پاکستان و جنرال ندیم انجم؛ رییس سازمان جاسوسی آی‌اس‌آی با ملا برادر، ملا یعقوب مجاهد و سراج‌الدین حقانی؛ سرپرست در کابل دیدار کرد.
 
گفته می‌شود در جریان این دیدار، وزیر دفاع طالبان به وزیر دفاع پاکستان و رییس آی‌اس‌آی هشدار داده‌ که «ما را تهدید نکنید، ببینید چه بر سر امریکا آمد».
 
گفته می‌شود که هیأت پاکستانی در جریان دیدار با رهبران طالبان، دوسیه‌ای را به اعضای طالبان تسلیم کرده که در آن، تحریک طالبان پاکستان (TTP) را مسئول افزایش تعداد حملات تروریستی بر پرسنل امنیتی در شهرها و مناطق مجاور می دانند.
 
طالبان به هیات پاکستان پیشنهاد کرده‌اند که این گروه در صورتی تحریک طالبان پاکستانی را خلع سلاح می‌کند که اسلام‌آباد هزینه آن را بپردازد.
 
طالبان درخواست پول در قبال مهار طالبان پاکستانی را رد کرده و گفته اند که برای تامین امنیت خود، نیاز به کمک پاکستان ندارند و به عدم حمله بر کشورهای همسایه از خاک افغانستان، متعهد اند؛ اما ادعاها درباره لحن تهدیدآمیز مقام های پاکستانی و پاسخ قاطع وزیر دفاع طالبان به آن را تکذیب نکرده اند. آیا این نشان می دهد که چنین چیزی رخ داده است؟
 
پاسخ مثبت به این پرسش به چند دلیل، بعید نیست. نخست اینکه دست کم بخشی از حاکمیت طالبان، مخالف سیطره قیم مآبانه پاکستان بر سرنوشت افغانستان است که ملا یعقوب هم یکی از همان هاست.  او پیش از این، وقتی نیروهای مرزی طالبان برای برچیدن سیم های خاردار پاکستان از امتداد خط دیورند، وارد عمل شده بودند نیز شخصا برای حمایت از آنها به منطقه مرزی رفت و سخنانی درباره دفاع از تمامیت ارضی افغانستان بر زبان راند. همچنین از معدود مقام هایی بود که در برابر پرواز هواپیماهای بی سرنشین امریکایی از خاک پاکستان، ایستاد، اعتراض کرد و موضع گرفت.
 
موضوع دیگر این است که طالبان مایل یا قادر به گستن پیوندهای عمیق و ریشه دار شان با طالبان پاکستانی نیستند. آنها تحت هیچ شرایطی نمی توانند به نام «مبارزه با تروریزم» آنهم به نیابت از یک دولت خارجی، علیه «برادران مجاهد» شان دست به سلاح ببرند. این امر با جهان بینی آرمانی جهادگران برای برپایی یک دولت اسلامی فراگیر در منطقه، تعارض دارد و طالبان را از جرگه جهادی های آرمان گرایی که پیروزی آنها را در افغانستان، جشن گرفته بودند، طرد خواهد کرد و در مقابل، به داعش امکان خواهد داد که پیوند خود با طالبان پاکستانی و گروه های همسو را تحکیم بخشیده و افغانستان را به صحنه ای جدید از جنگ جهادگران تبدیل کند.
 
از سوی دیگر، اگر منافع بزرگتر طالبان تامین نشود، به سادگی طالبان پاکستانی را بر دولت پاکستان ترجیح خواهند داد؛ به ویژه اگر اسلام آباد نه تنها در قبال مهار تی تی پی به طالبان پول ندهد؛ بلکه آنها را تهدید هم بکند.
 
مساله مهم تر، ماهیت یگانه همه گروه های تروریستی است. آنها تا زمانی به عنوان مزدوران جنگی قدرت های خارجی عمل می کنند که به قدرت و حاکمیت دست نیافته باشند؛ اما در صورتی که به قدرت برسند و برای حفظ آن نیازمند میزانی از استقلال هم باشند، دیگر مانند گذشته در خدمت سلطه استعماری قدرت ها باقی نمی مانند یا دست کم مزدوری در برابر تامین منافع بزرگتر از سوی قدرت های بزرگتر را می پذیرند. این همان چیزی است که در رابطه با طالبان و پاکستان در حال رخ دادن است.
 
طالبان دیگر مانند گذشته به پاکستان، احساس وابستگی نمی کنند. آنها می دانند که پاکستان زمانی می توانست نقش مهمی در تربیت و تجهیز و گسیل سیلی از تروریست های جهادی به افغانستان، ایفا کند؛ اما برای پایدار ماندن یک حکومت و یقای یک نظام از توان لازم برخوردار نیست.
 
به این ترتیب، تنش های اخیر که همواره رو به افزایش بوده، نشان می دهد که ماه عسل پاکستان و طالبان، رو به پایان است و دوره ای جدید از تخاصم تاریخی دو همسایه متخاصم شروع شده است؛ بر این اساس اینکه طالبان از زمان به قدرت رسیدن شان بیشترین تنش، درگیری و چالش را با پاکستان داشته اند، یکی به این دلیل است که پاکستان اکنون نسبت به هر کشور دیگری بر افغانستان، احساس سیطره و مالکیت می کند و دوم نیز ناشی از چالش های روزافزونی است که روابط دوطرف را از مسیر عادی منحرف می کند و به سمت خصومت های دیرینه می راند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور