طالبان پاکستان، مشکل کیست؟

گروه بین‌المللی بحران در گزارشی گفته دو حمله بزرگ طالبان پاکستان به مقر پولیس در پیشاور، مقام‌های اسلام آباد را وادار کرد تا در رویکرد خود برای مقابله با آنها راهکار نو بسنجند، در حالی که «حامیان اصلی آنها حکومت طالبان در کابل» است.
 
آقای مجاهد تحلیل منتشرشده در وبسایت گروه بین‌المللی بحران را رد کرده و گفته: «مشکل تحریک طالبان پاکستانی مربوط به پاکستان است نه افغان‌ها و اگر [اعضای طالبان پاکستان] بخواهند از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده کنند، ما اجازه استفاده از آن را نمی‌دهیم.»
 
سمینا احمد؛ تحلیلگر ارشد در دفتر اسلام آباد گروه بین‌المللی بحران نوشته است: «مرکز فرماندهی تحریک طالبان پاکستان در افغانستان است و سرعت حملات این گروه در پاکستان بلافاصله پس از به دست گرفتن کابل، پایتخت افغانستان توسط طالبان افغانستان در آگست ۲۰۲۱ افزایش یافته است.»
 
پس از به قدرت رسیدن طالبان در کابل، نورولی محسود؛ رئیس طالبان پاکستان، سوگند وفاداری این گروه را با هبت الله آخوندزاده؛ رهبر طالبان افغانستان تجدید کرد.
 
به این ترتیب، آنچه ذبیح الله مجاهد در پاسخ به گزارش تحقیقی گروه بین المللی بحران گفته چیزی نیست که دیدگاه رهبران پاکستان درباره وجود مراکز رهبری، فرماندهی و اردوگاه های آموزشی نیروهای تی تی پی در افغانستان را تغییر دهد.
 
از نظر پاکستان، اینکه حملات مرگبار بر نیروهای آن کشور، همزمان با قدرت گیری طالبان در افغانستان، افزایش چشمگیری پیدا کرده، ریشه در همین واقعیت دارد که طالبان پاکستانی، حمایت های بیشتری دریافت می کنند، انگیزه آنها برای رسیدن به «پیروزی» در مسیر برپایی یک «نظام اسلامی» در پاکستان، دوبرابر شده و با پایان ماموریت «جهادی» گام بعدی، پیشبرد جهاد در پاکستان است.
 
طالبان افغان اما در یک بازی دوگانه تلاش می کنند به جای یک نیروی جهادی آرمانگرا که در صدد برپایی نظام اسلامی در همه کشورهای منطقه است، خود را حاکم افغانستان به مثابه یک کشور مستقل نشان دهند، دیگر کشورها را از دخالت در امور داخلی افغانستان، برحذر دارند و بر صیانت خدشه ناپذیر از مرزهای ملی، تاکید کنند. این رویکرد اگر موفق شود، دست کم دو پیامد سودمند دارد: یکی اینکه به کشورهایی مانند پاکستان، اجازه نمی دهد که به بهانه «مبارزه با تروریزم» حریم هوایی و زمینی افغانستان را نقض کنند. دوم اینکه گروه های تروریستی هم پیمان طالبان نیز در حاشیه امنیت قرار می گیرند و در سایه این امنیت می توانند قدرتمندتر شده و به اهداف فرامرزی خود برای برپایی نظام اسلامی بپردازند.
 
با اینهمه، طالبان و پاکستان، هر دو درباره مشکل طالبان پاکستانی، فرافکنی می کنند. واقعیت این است که تی تی پی نه آنگونه که طالبان افغان می گویند صرفا «مشکل پاکستان» است و نه آنطور که رهبران پاکستان ادعا دارند یک گروه تروریستی است که تنها در سایه طالبان افغان، رشد پیدا کرده و باید ریشه کن شود.
 
 طالبان پاکستان، اگر «مشکل» است، این مشکل به سادگی قابل تعمیم به سایر نسخه های گروه های جهادی مانند طالبان افغان نیز است. به بیان دیگر، از نظر ایدئولوژيک، فلسفه وجودی، ماهیت رویکردهای افراطی و اهداف غایی هیچ تفاوتی میان طالبان افغان و پاکستانی و دیگر گروه های جهادی وجود ندارد. همه آنها آبشخورهای یگانه ای دارند، اهداف مشترکی را دنبال می کنند و از شیوه ها و کارابزارهای همسان برای رسیدن به این اهداف بهره می گیرند.
 
اینکه ادعا می شود که جهاد در افغانستان، مشروع است و در پاکستان ممنوع، یا گروهی که در افغانستان «جهادی» نامیده می شد و مستوجب دریافت حمایت های گسترده به حساب می آمد؛ اما در پاکستان «تروریستی» است و باید سرکوب و منهدم شود، رویکرد نفاق آلودی است که هم طالبان افغان و هم دولت پاکستان به آن دچار شده اند.
 
بنابراین، مشکل طالبان پاکستان، مشکل تمام گروه های جهادی است که در طول ده ها سال گذشته، مورد حمایت های گسترده رژيم های حاکم بر اسلام آباد، ارتش و آی اس آی پاکستان قرار داشته اند، فربه شده، رشد کرده، گسترش یافته و اکنون هرکدام به مساله ای بزرگ برای امنیت و ثبات سراسر منطقه تبدیل شده اند.
 
از این منظر، نه پاکستان می تواند با تجویز سرکوب شدید و نابودگرانه تی تی پی، نقش خود در استفاده ابزاری بی پروا از تروریزم برای پیشبرد پروژه هژمونیک خود علیه کشورهای دیگر به ویژه افغانستان را نادیده بگیرد و از پیامدهای آن، ایمن باشد و نه طالبان افغان قادر اند به روی «برادران جهادی» خود شمشیر بکشند و به نام استقلال، امنیت و منافع ملی، آرمان ها و شعارهای «جهادی» مشترک شان با سایر گروه ها را نادیده بگیرند و خود را در برابر هجمه های ویرانگر ارتش انتحاری افراط گرایان قرار دهند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور