در راه دوحه؛ مذاکره از موضع ضعف

پس از هفته‌ها بن‌بست در مذاکرات بین دولت و طالبان، اعضای تیم مذاکره‌کننده دولت روز سه شنبه از کابل به دوحه بازخواهند گشت.
 
ناجیه انوری؛ سخنگوی وزارت دولت در امور صلح گفته بخشی از هیأت مذاکره‌ کننده دولت سه شنبه به قطر می ‌رود و بقیه اعضای هیأت نیز به زودی به آنها خواهند پیوست.
 
در ایام عید فطر اعلام شد که هر دوطرف به زودی پس از تعطیلات عید با یکدیگر دیدار خواهند کرد؛ اما هیچ تاریخی برای دور بعدی گفتگوها مشخص نشده است.
 
در همین حال محمد نعیم؛ سخنگوی هیأت مذاکره‌ کننده طالبان نیز به بی‌بی‌سی گفته است که با هیأت مذاکره‌کننده افغانستان در تماس هستند و امیدوار است که به زودترین فرصت ممکن مشکلات موجود در برابر گفتگوهای صلح حل شود.
 
آقای نعیم گفت که هنوز زمان و موضوع گفتگوها روشن نیست.
 
اظهارات سخنگوی طالبان اما هیچ امیدی را برنمی انگیزد. او وظیفه دارد که به عنوان زبان گویای بخش سیاسی طالبان، از آن گروه چهره ای طرفدار صلح و آماده مذاکره برای رسیدن به توافق نشان دهد. این بخشی از نیاز طالبان برای کسب مشروعیت سیاسی در نزد جامعه بین المللی است؛ اما آنچه در عمل رقم می خورد رویکرد خشونت بار طالبان است که بیشتر از پیش تقویت شده و هرگونه امید به صلح را نابود کرده است.
 
طالبان در میدان جنگ، هیچگونه انعطافی برای رسیدن به صلح نشان نمی دهند و با گسترش دیوانه وار خشونت، در صدد تحمیل خواسته های خود از راه زور هستند. این امر یکی از جدی ترین عوامل به بن بست رسیدن مذاکرات است.
 
از سوی دیگر، هیات دولت در حالی بار دیگر راهی قطر می شود که در عرصه نبردهای میدانی، دولت به شدت تحت فشار قرار دارد و هر روز قربانی می دهد و عقب نشینی می کند.
 
این واقعیت وجود دارد و چاره ای جز مواجهه واقع بینانه با آن نیست؛ اگرچه شاید از نظر سیاسی و تبلیغاتی، برای دولت چندان خوشایند نباشد.
 
این در حالی است که هیات مذاکره کننده دولت زمانی با قدرت در میز مذاکرات حضور خواهد یافت که در میدان جنگ، تقویت شده باشد. به بیان دیگر، تا زمانی که طالبان با قدرت واقعی دولت در میدان جنگ رو به رو نشده و پاسخ کوبنده خشونت آفرینی و جنگ افروزی شان را در نبردهای رویارو دریافت نکرده اند، هرگز حاضر به مذاکره از موضعی برابر برای رسیدن به توافقی سازنده و پایدار و عادلانه با دولت نخواهند شد.
 
این اتفاق در میدان جنگ رخ نداده و پایبندی دولت به مذاکرات صلح نیز از سر ناگزیری و ضعف و استیصال و درماندگی و بیچارگی است، نه برآمده از قدرت و غلبه نظامی بر طالبان.
 
در چنین شرایطی مذاکره با طالبان حتی اگر تاریخ و آجندای دقیق و مشخصی هم برای آن تعیین شود، از موضع ضعف خواهد بود و به نتایج مطلوب و مورد انتظار نخواهد رسید.
 
نکته دیگر این است که از نظر سیاسی نیز در درون دولت یک اجماع فراگیر سیاسی برای حمایت از روند دوحه وجود ندارد. حتی مشخص نیست که چارچوب مذاکرات هیات دولت با طالبان چیست و خطوط سبز و سرخ آنها برای تعامل یا تقابل با طرف طالبان کدام است. تلاش های مذبوحانه شورای عالی مصالحه برای تهیه طرح توافق نهایی صلح هم ظاهرا به نتیجه ای نرسید؛ زیرا این امر به جای آنکه منجر به اجماع و وحدت نظر همه جریان ها و جناح ها شود، نتیجه عکس داد و خود به زمینه ای تازه برای تنش و تقابل تبدیل شد؛ ضمن آنکه خود نشست استانبول هم به دلیل گردنکشی طالبان تا آینده ای نامشخص به تعویق افتاده و حتی اگر برگزار هم شود، کارکرد مورد نظر را برای مهار جنگ و تحقق صلح نخواهد داشت.
 
با این وصف، در شرایط کنونی هیچ امیدی برای رسیدن به صلح در کوتاه مدت وجود ندارد. این در حالی است که صلح نیاز آنی و فوری مردم افغانستان است؛ زیرا وضعیت جاری، خطر وقوع یک جنگ داخلی در ابعاد گسترده و غیر قابل مهار را تقویت کرده و اگر پیش از تحقق آن کابوس هولناک، از سوی دوطرف جنگ، مهار نشود، روند دوحه هیچگاه نخواهد توانست مانع از آن شود. بنابراین، شاید ساده انگارانه به نظر برسد؛ اما یکی از کورسوهای امید این است که دوطرف در دوحه، وخامت وضعیت را درک کنند، از آتش خشونت ها بکاهند و به صلح، امکان تنفس و تحقق دهند؛ در غیر آن، بحران بزرگ، اجتناب ناپذیر است و در آن هیچ طرفی برنده نخواهد شد.
 
نرگس اعتماد - جمهور