مشروعیت آری، رسمیت نه!

حسین امیرعبداللهیان؛ وزیر خارجه ایران گفته طالبان «بخشی از واقعیت افغانستان است، نه همه آن» و کشورش تا تشکیل «دولت فراگیر» حکومت طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد.

 

آقای امیرعبداللهیان گفت: «از اینکه دولت فراگیر در افغانستان تشکیل نشده است، ناخرسند هستیم، به صراحت به هیأت حاکمه فعلی افغانستان گوشزد کردیم که ما هیأت حاکمه فعلی افغانستان را به رسمیت نشناخته‌ایم و به صراحت گفته‌ایم که شرط آن تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام در افغانستان است.»

 

او همچنین گفت که «ما از محروم کردن زنان و دختران از تحصیل در افغانستان به شدت ناخرسندیم و این رفتار را برخلاف تعالیم پیامبر می‌دانیم.»

 

وزیر خارجه ایران همچنین در مورد حقابه رود هلمند نیز صحبت کرد و گفت «به صراحت به طالبان گفته‌ایم که حل مشکل حقابه از طریق بیانیه‌ سیاسی نیست؛ بلکه از طریق اقدام حقوقی در چارچوب عهدنامه ۱۳۵۱ است.»

 

وضعیت حقوقی رژيم طالبان، یکی از معدود مواردی است که در آن تقریبا همه کشورهای جهان، رویکردی یگانه یا مشابه اتخاذ کرده اند و ایران هم یکی از همین کشورها است.

 

در این میان، کشورهایی هستند که طالبان را به رسمیت نمی شناسند؛ اما به آنان مشروعیت داده و سفارتخانه ها و کنسولگری های افغانستان را به این رژيم واگذار کرده اند. ایران نیز یکی از همین کشورهاست که البته تعداد آنها بسیار محدود است؛ بنابراین، از نظر سیاسی در حلقه دوستان بسیار نزدیک طالبان قرار می گیرند.

 

این رویکرد اما به شدت متناقض نما و پارادوکسیکال است. چگونه می توان یک رژيم سیاسی را به رسمیت نشناخت؛ بلکه پیوسته خواستار تشکیل دولت فراگیر شد؛ اما در عین حال، سفارت خود در پایتخت آن کشور را باز نگه داشت و سفارتخانه ها و نمایندگی های سیاسی آن کشور را به رژيم مورد نظر سپرد؟

 

این تعارضی است که نه ایران به آن پاسخ می دهد و نه هیچیک از دیگر کشورهایی که همچنان ادعا می کنند که طالبان را به رسمیت نمی شناسند و خواستار تشکیل دولت فراگیر اند!

 

در مورد ایران، این نکته هم مطرح است که تهران حتی به منافع اولیه خود از رهگذر مشروعیت بخشیدن به طالبان و کمک به قدرت گیری و بقای این رژيم نیز دست نیافته که تازه ترین نمونه در این زمینه، مساله آب هلمند است که در سخنرانی اخیر امیرعبداللهیان، بار دیگر مورد تاکید قرار گرفته است.

 

تهران در واقع به رژيمی به عنوان یک دولت، مشروعیت بخشیده و امور سیاسی و کنسولی را به آن تحویل داده است که در قبال معاهدات دوجانبه و بین المللی افغانستان، احساس مسئولیت نمی کند و حتی در زمینه موضوع حیاتی آب نیز آنگونه که در سال ۱۳۵۱ توافق شده و ایران نیز خواستار اجرای آن است، حاضر به همکاری طبق اراده ایرانی ها نیست.

 

بنابراین، به جز تاوان سنگین این سیاست های دوگانه و پرتناقض برای مردم افغانستان، بخشی از هزینه ها و پیامدهای کمک یکجانبه به رژيم طالبان به خود کشورهایی برمی گردد که در حلقه دوستان نزدیک طالبان قرار می گیرند؛ اما طالبان یا اساسا آنها را دوست خود نمی دانند و یا از امکانات و ظرفیت های شان برای تحکیم قدرت خود استفاده می کنند، بدون اینکه در قبال آن چیزی بپردازند یا به تعهدی عمل کنند.

 

از سوی دیگر، اگرچه برای تجدید نظر بر رویکردهای اشتباه کشورها در قبال طالبان و تصورات نادرست آنها از «تغییر» ماهیت و هویت این گروه، هنوز شاید دیر نشده باشد؛ اما با وجود اینکه لحن مقام های ایرانی نسبت به طالبان در پی تشدید تنش های آبی، به نحو ملموسی تندتر و تهاجمی تر شده فراموش نکنیم که با توجه به سهم و نقش همین کشورها در قدرت گیری طالبان و استحکام پایه های رژيم آنان، برای کشورهای مورد نظر، هزینه های بازگشت، ترمیم و جبران اشتباهات، بسیار سنگین تر از گذشته خواهد بود.

 

محمدرضا امینی - جمهور