یوناما، طالبان و ماموریت افغانستان

دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) اعلام کرده است که رییس این دفتر در نشست شورای امنیت درباره افغانستان سخنرانی خواهد کرد.

 

رزا اتونبایوا؛ رییس هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در نشستی شورای امنیت این سازمان که قرار است دوشنبه، ۲۰ حوت برگزار شود، سخنرانی کند.

 

از سوی دیگر، پیش از این شماری از فعالان حقوق بشر ریيس یوناما را متهم به «سفیدنمایی و مشروعیت‌بخشی طالبان» کرده‌اند.

 

منتقدان می‌گویند که نمایندگی سازمان ملل در افغانستان یا یوناما در دوره پس از سقوط کشور به کام طالبان به مسئولیت تاریخی خود در دفاع از حقوق اقلیت‌ها، زنان و دختران و تسهیل فرایند شکل‌گیری یک دولت مشروع و فراگیر عمل نکرده و در برخی موارد حتی تحت تاثیر روایات و القائات دروغین و تبلیغاتی رژیم حاکم قرار گرفته و مرعوب سابقه جنایتکارانه طالبان شده است.

 

از جانب دیگر، تضاد منافع و دوگانگی مواضع بازیگران بزرگ بین‌المللی در معادلات افغانستان، موقعیت یوناما را به شدت تضعیف کرده و آن را در حد یک سازمان امدادرسان و بشردوستانه تقلیل داده است.

 

یوناما که انتظار می‌رفت با فروپاشی دولت پیشین افغانستان و تسلط رژیم طالبان، راوی صادق و امین دردها و رنج‌های مردم افغانستان تحت سیطره این رژیم باقی بماند، نه تنها از عهده این مسئولیت برنیامده؛ بلکه در مواردی حتی موجب شده تا روایت طالبان به عنوان واقعیت افغانستان به جهان منعکس شود و در پوشش این نقش انحرافی، طالبان به سادگی توانسته‌اند ایدئولوژی تروریستی و تفکرات تکفیری خود را در لایه‌های مختلف جامعه و فرهنگ و سیاست افغانستان تزریق کنند.

 

به عنوان نمونه، یوناما حتی یکبار هم درباره دستبرد عامدانه و هدفمند طالبان به نظام آموزشی و گنجاندن باورهای تکفیری و رویکردهای افراط گرایانه در متون درسی واکنش نشان نداده است. این در حالی است که به عقیده بسیاری از کارشناسان شاید در شرایط کنونی، مساله اصلی افغانستان صرفاً حذف مستقیم میلیون‌ها زن و دختر از دسترسی به امکانات آموزشی و مراکز تحصیلی نیست؛ بلکه مسأله بزرگ‌تر این است که طالبان عملاً نظام آموزشی افغانستان را بر اساس ایدئولوژی تکفیری و تفکرات تروریستی تغییر می‌دهند و با دستبرد به تاریخ فرهنگ و افکار عمومی افغانستان میلیون‌ها دانش آموز را بر اساس خوانش خرافی و خشونت بار خود از آموزه‌های اسلامی تربیت می‌کنند.

 

این اقدام، درست به اندازه ایجاد هزاران «مدرسه جهادی» یا برافراشتن کمپ‌های تروریستی در سراسر افغانستان از سوی طالبان و تروریست‌های متحد این گروه، خطرناک، زیانبار و نگران کننده است؛ زیرا طی چند سال آینده، نسلی از تروریست‌هایی بار خواهد آمد که در مکاتب دولتی به سبک مدارس مذهبی آموزش دیده‌اند و همانند طلاب مدارس دیوبندی، افراطی، بنیادگرا و آماده اقدامات تروریستی هستند.

 

در چنین شرایطی، این مسئولیت نهادهایی مانند یوناماست که صدای مردم افغانستان را به گوش جامعه جهانی برسانند و واقعیت‌های تکان دهنده‌ای که در زیر پوست حاکمیت رژیم طالبان در افغانستان جریان دارد را بی‌هراس و شجاعانه منعکس کنند.

 

اما فرستادگان سازمان ملل در افغانستان همواره محتاطانه، محافظه‌کارانه و در برخی موارد حتی معامله‌گرانه و جانبدارانه با طالبان برخورد کرده‌اند. به همین دلیل است که آنها از سوی فعالان حقوق بشر و قربانیان سیاست‌های ضد انسانی، زن ستیزانه و مبتنی بر آپارتاید طالبان متهم به سفیدنمایی و اعطای مشروعیت به رژیم حاکم می‌شوند.

 

از جانب دیگر، نمی‌توان انکار کرد که دوگانگی در شورای امنیت سازمان ملل متحد و اختلاف قدرت‌های بزرگ درباره پرونده افغانستان، نقش آفرینی یوناما در معادلات سیاسی را به شدت تحت تاثیر قرار داده و تضعیف کرده است؛ زیرا تنها نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان برای پیشبرد مقتدرانه ماموریت خود، نیازمند دریافت حمایت‌های هماهنگ جامعه جهانی و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل است؛ چیزی که در حال حاضر به دلیل قطبی‌گری چین و روسیه در برابر امریکا و متحدان اروپایی آن از میان رفته و به همین دلیل، یوناما نیز قادر به ارائه کارکرد مورد انتظار خود در افغانستان تحت سیطره طالبان نیست.

 

با این حال در پی تغییرات سیاسی در ایالات متحده و نزدیک‌تر شدن رویکردهای امریکا به روسیه در خصوص مسایل مهم بین المللی از جمله اوکراین، بحران‌های خاورمیانه و... انتظار می‌رود که موضع شورای امنیت درباره چشم انداز ماموریت یوناما در افغانستان، بهبود پیدا کند و نقش این سازمان در معادلات سیاسی آینده کشور برجسته‌تر شود و این نهاد به مسئولیت تاریخی خود برای انعکاس بی‌هراس صدای واقعی مردم افغانستان و واقعیت‌های حاکم بر کشور عمل کرده و راه را برای عبور از بن‌بست سیاسی موجود و آغاز یک روند گذار تمام افغانی و مشروع و مبتنی بر اراده آزاد مردم این کشور هموار سازد. 

 

نرگس اعتماد - جمهور