پاکستان و طالبان؛ همزبانی در اوج بحران

یک هیات عالی‌رتبه پاکستانی به رهبری محمد صادق خان؛ نماینده ویژه این کشور برای افغانستان به کابل سفر کرد. 

 

این هیات در یک نشست کمیته مشترک هماهنگی افغانستان - پاکستان اشتراک کرد.

 

همزمان وزارت صنعت و تجارت طالبان اعلام کرد که هیأتی از این گروه به رهبری نورالدین عزیزی؛ سرپرست این وزارت به پاکستان سفر کرد؛ اما به دلیل وضعیت نامساعد جوی به کابل بازگشت.

 

اگرچه گمانه زنی‌ها پیرامون لغو سفر هیات طالبان به پاکستان همچنان ادامه دارد و ممکن است این سفر طی روزهای آینده انجام شود؛ اما کارشناسان می‌گویند که برگزاری دیدارهای عالی رتبه میان مقامات دوطرف در چارچوب کمیته هماهنگی مشترک و نیز سفر هیات اقتصادی طالبان به پاکستان نشان می‌دهد که هم طالبان و هم اسلام آباد نگران پیامدهای تشدید تنش هستند و ظرفیت‌های خود برای مدیریت بحران در روابط دوجانبه را فعال کرده‌اند. 

 

با این حال، چشم انداز آینده همچنان مبهم و غبار آلود است؛ زیرا مسائل مهمی در روابط دوطرف همچنان حل نشده باقی مانده و دورنمای دستیابی به یک توافق زودهنگام برای بازگشت به روابط استراتژیک یا حتی عادی بسیار خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. 

 

مساله تی تی پی و داعش دو موضوعی هستند که همچنان بر روابط طالبان و پاکستان سایه افکنده و امنیت ملی دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است. کارشناسان مسائل امنیتی می‌گویند که نه طالبان حاضر اند عقد اخوت خود با تی تی پی را بشکنند و نه پاکستان از اهرم داعش برای مختل کردن امنیت افغانستان دست خواهد کشید. 

 

مهم‌تر از همه اینکه داعش یک پروژه منطقه‌ای و چه بسا بین المللی برای ناامن کردن بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه نیز محسوب می‌شود و به همین دلیل، پاکستان در این زمینه به تنهایی قادر به تصمیم گیری نیست و علی رغم میل طالبان، پیش بینی می‌شود که پروژه داعش در پاکستان و منطقه همچنان فعال باقی بماند و چه بسا روز به روز قدرتمندتر شود. 

 

به همان میزان، روابط طالبان و تی تی پی فراتر از یک همکاری ساده میان دو جریان ایدئولوژیک محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد که طالبان در عالی‌ترین سطح خود را متعهد به حمایت بی‌چون و چرا از تی تی پی و کمک به تحقق آرمان‌های مشترک آن برای استقرار نظام به اصطلاح اسلامی در پاکستان می‌دانند. 

 

با توجه به این واقعیت‌ها علی رغم تلاش‌های جاری میان طالبان و پاکستان، دستیابی به یک توافق پایدار برای حل همه مسائل تنش زا دست کم در آینده نزدیک محتمل به نظر نمی‌رسد. 

 

با این همه، تردیدی وجود ندارد که تشدید بحران نیز چیزی نیست که طالبان یا پاکستان از آن منتفع شوند. اخراج گسترده صدها هزار پناهجو و مهاجر افغان از پاکستان و حتی خطر انتقال تروریست‌های داعشی در قالب این پروژه، فشارها بر رژیم طالبان در افغانستان را تشدید کرده، بحران انسانی را گسترش داده و نیازهای بشردوستانه را در کشوری که با قطع کمک‌های خارجی نیز روبرو است چندین برابر افزایش داده است. 

 

بنابراین، طالبان به طور مذبوحانه‌ای در تلاش هستند تا این بحران را مهار کنند و در شرایط کنونی چاره‌ای جز گفتگو با پاکستان و مذاکره در برابر مسائل کلیدی ندارند. به همین دلیل، سفر محمد صادق؛ نماینده ویژه پاکستان به کابل احتمالاً با چراغ سبز طالبان صورت گرفته و پاکستانی‌ها امیدوار اند که در نتیجه فشارهای فزاینده ناشی از اخراج گسترده پناهجویان و مهاجران، طالبان آماده توافقات قناعت بخش و تمکین در برابر شرایط و خواسته‌های اسلام آباد باشند.

 

از جانب دیگر، وضعیت امنیتی در داخل پاکستان نیز فشارها بر دولت اسلام آباد و حتی ارتش و آی اس‌آی را تشدید کرده است. موفقیت‌های چشمگیر تروریست‌های ضد دولتی در خیبرپختونخوا و بلوچستان و نیز تهدید تازه تی تی پی مبنی بر اینکه آنها از این پس نه تنها نیروهای امنیتی؛ بلکه اهداف اقتصادی مرتبط با ارتش پاکستان را نیز هدف قرار خواهند داد، وضعیت را پیچیده‌تر کرده و بر دامنه نگرانی‌های دولت پاکستان در حوزه مسائل امنیتی افزوده است. 

 

پاکستانی‌ها می‌دانند که ریشه اصلی این بحران در افغانستان است و تا زمانی که نتوانند با طالبان به توافقی در این زمینه دست پیدا کنند، مهار ناامنی‌های جاری در آن کشور دور از دسترس خواهد بود. 

 

افزون بر این، سایه سنگین سیاست و تنش‌های سیاسی و امنیتی بر روابط تجاری و اقتصادی نیز چیزی نیست که به نفع هیچ یک از دوطرف باشد. به همین جهت هم پاکستان و هم طالبان، شاید مشتاق و مصمم باشند که اقداماتی را روی دست بگیرند که تبعات و پیامدهای بحران سیاسی در روابط دوطرف بر شراکت و داد و ستدهای اقتصادی و تجاری را به حداقل کاهش دهند. به همین دلیل، طالبان یک هیات بلندپایه اقتصادی را به پاکستان می‌فرستند و انتظار دارند که این اقدام انتظارات مورد نظر در زمینه احیای روابط اقتصادی با پاکستان علی رغم تنش‌های سیاسی و تقابل‌های امنیتی را برآورده کند.

 

بنابراین دوطرف انتظار دارند که نتیجه کوتاه مدت رایزنی‌های دیپلماتیک جاری میان طالبان و پاکستان یک بده بستان عادلانه باشد که در پی آن، فشارهای دولت پاکستان بر مهاجران افغان کاهش پیدا کند و در مقابل، طالبان افغان متعهد شوند که تروریست‌های متحد خود را از انجام حملات گسترده‌تر بر اهداف پاکستانی بازدارند.

 

در صورتی که چنین توافقی به دست بیاید بدون شک فضای بیشتری برای تعاملات گسترده‌تر رایزنی‌های عمیق‌تر و در نتیجه توافقات بلندمدت‌تر فراهم خواهد شد. 

 

نرگس اعتماد - جمهور