عمران خان، پایان یک دوران؟

کمیسیون انتخابات پاکستان، صلاحیت عمران خان برای تصدی پست‌های دولتی را رد کرد.
 
آقای خان از سوی این کمیسیون به فروش هدایای رسمی متهم شده است.
 
ائتلافی که در حال حاضر دولت پاکستان را کنترل می کند، می‌گوید عمران خان حاضر نشده جزئیات هدایای رسمی را که از کشورهای دیگر دریافت کرده، اعلام کند.
 
هنوز روشن نیست که آقای خان تا چه زمانی اجازه نخواهد داشت تا پست‌ دولتی داشته باشد.
 
متحدان عمران خان گفته‌اند که حکم کمیسیون انتخابات را نخواهند پذیرفت و علیه این حکم در دادگاه شکایت خواهند کرد.
 
اعلام نظر کمیسیون انتخابات موجب شد تا حامیان عمران خان در اسلام‌آباد دست به تظاهرات بزنند.
 
در سال ۲۰۲۲، آقای خان با رای عدم اعتماد مجلس از مقام نخست‌وزیری برکنار شد و جایش را به شهباز شریف؛ رهبر مسلم لیگ پاکستان داد.
 
عمران خان اما این رای را هرگز نپذیرفت و روند برکناری خود را غیرقانونی و کودتای سازمان دهی شده از سوی امریکا توصیف کرد.
 
اگرچه خود عمران خان یک ماه پیش اعتراف کرد که سه هدیه دولتی را فروخته؛ اما علیرغم این اعتراف، رای کمیسیون انتخابات پاکستان مبنی بر ممنوعیت احراز سمت دولتی توسط او از دید هوادارانش، سیاسی تلقی شده است.
 
صرف نظر از اینکه سرانجام سیستم قضایی پاکستان درباره شکایت عمران خان از کمیسیون انتخابات، چه تصمیم خواهد گرفت، این واقعیت قابل انکار نیست که حذف او از قدرت، اگرچه از مسیری به ظاهر مشروع صورت گرفت؛ اما بدون انگیزه های سیاسی نبود و مهم تر از همه اینکه نمی توانست بدون دخالت خارجی به نتیجه برسد.
 
اصل ماجرا این است که عمران خان بیش از یک کریکت باز محبوب، جامعه پاکستان را تسخیر کرده بود و با استفاده از قدرت ناشی از این محبوبیت عوام گرایانه در حال تحکیم پایگاه اجتماعی و سیاسی خود بود.
 
به بیان بهتر، به همان اندازه که ظهور ناگهانی و قدرت گیری حیرت انگیز او، سیاستمداران سنتی حاکم بر مناسبات قدرت در پاکستان را غافلگیر و خشمگین کرد، بقای او در قدرت نیز می توانست چالش های تازه ای را ایجاد کند؛ چالش هایی که حتی در میان مدت ممکن بود در مسیر اعمال سلطه قدرت های بزرگ بر پاکستان، مانع به وجود آورد و این کشور مسلح به سلاح های اتمی را بیش از پیش به کام افراط گرایان، ملی گراهای افراطی و مهره های مستقل متکی به آرای مردم پاکستان بکشاند.
 
عمران خان، یک ارتش عظیم مردمی را حول محور حمایت از خود سازمان داده بود. تحریک انصاف، فراتر از یک جنبش سیاسی، جامعه پاکستان را برای حمایت و تبلیغ تفکرات عمران خان بسیج می کرد؛ تفکراتی که برای درهم شکستن قدرت بازیگران سنتی احزاب مردم و مسلم لیگ، فساد سیاسی حاکمان پیشین را برجسته می کرد و از این رهگذر روز به روز بر محبوبیت خود می افزود.
 
جنبش سیاسی عمران خان همچنین برای توسعه دامنه قدرت خود، حتی سعی داشت در بلندمدت، قدرت پنهان و نفوذ عمیق نهادهای امنیتی در حوزه سیاست و حکومت را تضعیف کند و خود کنترل تمام امور را به عهده بگیرد؛ اقدامی که خیلی زود از سوی جنرال های ارتش و آی اس آی، شناسایی و متوقف شد و شبه کودتایی که منجر به برکناری عمران خان شد نیز از حمایت ضمنی ارتش برخوردار بود.
 
افزون بر این، عمران خان در حوزه سیاست خارجی هم در تقابل با استعمار غرب حرکت می کرد و در نظر داشت تا پاکستان را به محور شرق نزدیک کند و از این طریق به سلطه امریکا و انگلیس بر سرنوشت سیاسی و امنیتی کشورش پایان دهد.
 
او در این زمینه، از جبهه غرب برای تقابل با روسیه در زمین اوکراین فاصله گرفت و در برابر، روابط خود را با دولت پوتین، گسترش داد؛ چیزی که به باور خودش، طومار حکومت اش را درهم پیچید و موجب دخالت امریکا برای براندازی دولت اش شد.
 
عمران خان همچنین نخواست یا نتوانست شادمانی صریح خود از به قدرت رسیدن طالبان و اخراج قوای غربی از افغانستان را پنهان کند و در توصیف غلبه طالبان بر نیروهای ناتو گفت که «آنها (طالبان) زنجیرهای بردگی را پاره کردند». این بیان همان عمران خانی بود که اسامه بن لادن را «شهید» خوانده بود و همچنین اجازه نداد طرح امریکا برای استقرار نظامیان و پهپادهای مرگبارش در پاکستان برای «مبارزه با تروریزم» در افغانستان پساخروج، اجرایی شود.
 
بنابراین، محدودیت تازه بر عمران خان و ممنوعیت تصدی سمت دولتی توسط او را می توان در راستای تلاش های پیشین برای حذف کامل او از صحنه سیاست پاکستان ارزیابی کرد؛ طرحی ریشه دار و دارای حمایت نیرومند خارجی برای پایان دادن به دوران جولان های پوپولیستی عمران خان.
 
محمدرضا امینی - جمهور