اهداف ازبکستان از لابی‌گری برای طالبان

شوکت میرضیائف؛ رییس جمهور ازبکستان خواستار ایجاد یک گروه بین ‌المللی برای مذاکره با حکومت سرپرست طالبان در کابل شد.

آقای میرضیائف در دیدار با شارل میشل؛ رییس شورای اروپا تاکید کرد که افغانستان نباید به یک منبع تهدید برای منطقه و جهان تبدیل شود.

او گفت که "باید یک گروه بین ‌المللی برای مذاکره با حکومت سرپرست افغانستان به منظور اجرای هرچه زودتر تعهدات ایجاد شود."

بر بنیاد اعلامیه دفتر ریاست جمهوری ازبکستان، "طرفین نظرات خود را در مورد نیاز به یک روند سیاسی فراگیر و تضمین حقوق بشر، از جمله حقوق زنان در افغانستان به اشتراک گذاشتند."

این در حالی است که رییس جمهور ازبکستان پیش از این گفته بود که او معتقد است توجه جامعه جهانی به افغانستان کمتر شده ‌است.
 
همان گونه که در دیدار رییس جمهوری ازبکستان با رییس شورای اروپا هم تصریح شده، واقعیت  اول این است که ازبکستان از آنچه در افغانستان رخ داده، نگران است و تهدید بالقوه توسعه تروریزم در منطقه از مبدأ افغانستان را به خوبی درک می کند.
 
پیش از این گزارش های موثقی درباره حضور صدها تروریست ازبک تبار در صفوف طالبان یا گروه های هم پیمان آنها منتشر شده است.
 
این تروریست ها عمدتا در نوار شمالی کشور فعال بوده اند؛ جایی که مرزهای طولانی مشترک با ازبکستان دارد؛ بنابراین خطر رخنه و نفوذ این نیروها به درون قلمرو ازبکستان و یا یارگیری آنان از میان جوانان ازبک تبار مستعد افراط گرایی همواره جدی بوده است.
 
پس از تسلط طالبان بر افغانستان اما اگرچه روابط طالبان پشتون با طالبان ازبک در داخل کشور به دلیل رویکردهای تبعیض آمیز و سلطه جویانه طالبان پشتون، به مرور پرتنش شده و به تیرگی گراییده؛ اما روابط دولت طالبان با ازبکستان همچنان خوب باقی مانده است.
 
ازبکستان البته حتی زمانی که دولت دست نشانده امریکا در کابل مستقر بود نیز لابی گری با طالبان را آغاز کرده بود و تاشکند یکی از پایتخت های منطقه بود که بارها میزبانی هیات های سیاسی طالبان بود را برعهده داشت.
 
از سوی دیگر، علیرغم اینکه ازبکستان، اشرف غنی و تیم او را پس از فرار از کابل پذیرفت و نیز برای مدتی میزبان شماری از رهبران فراری جهادی و نظامیان پیشین بود و در حال حاضر نیز ده ها هلیکوپتر و جنگنده ارتش پیشین در خاک ازبکستان نگهداری می شوند و تاشکند حاضر نیست آنها را در اختیار دولت طالبان قرار دهد؛ اما این امر، تاثیری در لابی گری ازبکستان برای طالبان نداشته و تاشکند همچنان در تلاش است تا پل ارتباطی طالبان با جهان باشد و زمینه های شناسایی دولت کابل را تسهیل کند.
 
این نشان می دهد که برای سران ازبکستان، اهمیتی ندارد که ازبک های افغانستان چگونه از تبعیض و ستم و بی عدالتی دولت قومی طالبان رنج می برند و حتی فرماندهان نامدار وفادار ازبک مانند صلاح الدین ایوبی و مخدوم عالم هم از طالبان جدا می شوند، بازداشت می گردند و یا به ماموریت های دوردست، نمادین و فاقد صلاحیت و قدرت، گسیل داده می شوند.
 
ازبکستان مصمم است تا با استفاده از روابط رو به گسترش خود با طالبان به منافع مالی ناشی از اجرای پروژه های بلندپروازانه منطقه ای اش دست پیدا کند؛ چیزی که در صورت دشمنی تاشکند با طالبان، عملا غیرممکن می شود و پیش از این نیز طالبان به لحاظ امنیتی مانع جدی در مسیر اجرایی شدن این پروژه ها محسوب می شدند.
 
از جانب دیگر، ازبکستان می داند که جز تعامل و شراکت، راه دیگری برای تاثیرگذاری بر طالبان ندارد. تاشکند جدیت تهدیدهای امنیتی از مبدأ افغانستان را درک می کند، خطر تقویت و توسعه تروریزم از افغانستان به کشورهای پیرامون را می داند و از برنامه های طالبان ازبک، ازبک های طالب، داعش و دیگر گروه های ستیزه جویی که روی جوانان غالبا بی سواد، محروم و فاقد آینده ازبک، سرمایه گذاری و از میان آنان سربازگیری می کنند به درستی آگاه است؛ اما در عمل، هیچ راه دیگری جز برقراری ارتباط نزدیک با طالبان برای مهار خطرات بالفعل و بالقوه در برابر خود نمی بیند.
 
شاید موقعیت انفعالی تاجیکستان که راه تخاصم با طالبان را در پیش گرفته نیز درسی آموزنده برای سران تاشکند باشد تا بر موضع خود مبنی بر تعامل با طالبان پافشاری کنند. تاجیکستان در حال حاضر جز اینکه طالبان را تهدیدی برای امنیت خود می بیند و این تهدید تا پشت مرزهایش گسترش یافته، در حالی که تاجیک های افغانستان نیز به طرز بی رحمانه ای توسط طالبان، سرکوب می شوند، هیچ کاری برای تاثیرگذاری بر معادلات امنیتی افغانستان نمی تواند انجام دهد.
 
بنابراین، برای ازبکستان ظاهرا سرنوشت ازبک های افغانستان، اهمیت چندانی ندارد؛ اما امیدوار است شناسایی دولت طالبان، کابل را به اجرای تعهدات امنیتی اش به کشورهای منطقه و جهان، ملتزم کند و افزون بر این، امکان اجرایی شدن پروژه های سودآور منطقه ای که ازبکستان در متن و محور آنها قرار دارد هم تسهیل خواهد شد.
 
محمدرضا امینی - جمهور