همه‌چیز ممنوع است؛ سیستم رهبری طالبان چگونه کار می‌کند؟

عبدالسلام حنفی؛ معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان از دستورات پیاپی ممنوعیت از سوی رهبری این گروه، انتقاد کرد.

در ویدیویی که به تازگی منتشر شده، آقای حنفی در نشستی در دانشگاه کابل می‌گوید : "تنها وظیفه مفتی این نیست که همه چیز را ممنوع کند؛ وقتی مفتی چیزی را منع می‌کند، باید راه‌ بدیل هم ارائه دهد."

او افزوده: "ما اگر دعوا می‌کنیم وطن خود را این و آن می‌کنیم، همه خواب و خیال است."

حنفی خاطرنشان کرده: "در صورتی که به مسأله تقویت نظام آموزشی و تحصیلی پی نبریم، چگونه خود را از این حالت نجات دهیم؟"

حنفی از عالمان جهان اسلام و افغانستان خواسته که در افغانستان روشنگری کنند. پیش از این سراج‌الدین حقانی؛ سرپرست وزارت داخله طالبان نیز رهبر این گروه را به انحصار قدرت متهم کرده‌است.

با این وجود، ذبیح الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان گفته: "برمبنای اخلاق اسلامی، انتقاد باید به‌گونه محرم و محفوظ با امیر، وزیر یا مسئول مطرح شود."
 
انتقادهای صریح رهبران طالبان از دستورات تندروانه ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر افراطی آن گروه که در قندهار مستقر است و از آنجا همه کشور را کنترل می کند، نشانگر آن است که این دستورات حتی برای خود طالبان نیز قابل تحمل نیست و به نظر می رسد که طیفی از مقام های طالبان نگران آینده دولت این گروه اند.
 
کارشناسان می گویند که این اظهار نظرهای بی سابقه که از دید برخی از وفادارترین عناصر طالبان به ملا هبت الله، هنجارشکنانه، بدعت آمیز و خلاف اخلاق اسلامی محسوب می شود، بیانگر آن است که رهبری ملا هبت الله هرگز از حمایت حداکثری رهبران و اعضای آن گروه برخوردار نیست و از یک جمع کوچک؛ اما بسیار تندرو و البته قدرتمند، نمایندگی می کند.
 
از سوی دیگر، فرمان های ملا هبت الله نیز فصل الخطاب محسوب می شود، هیچگونه سلسله مراتبی وجود ندارد، مقام های مسلط، از صلاحیت های مستقل برخوردار نیستند، کشور به طور شورایی اداره نمی شود، همه راه ها به «امیر» ختم می شود و دستورات او واجب الاتباع و لازم الاجرا است.
 
این وضعیت سبب شده که اعتراض ها بالا بگیرد، کسانی که خود را شریک و سهیم در مبارزات طالبان می دانند و نقش خود در پیروزی آنها را غیرقابل انکار تلقی می کنند، حاکمیت مطلق ملا هبت و تیم تندرو او را برنمی تابند و خواستار شکستن هاله مقدسی اند که دور تا دور «امیر» غایب از نظر طالبان کشیده شده و او را از هرگونه انتقاد، مبرا می کند.
 
رهبران منتقد ملا هبت اما در عالی ترین سطح، اقدام به تابوشکنی کرده اند تا راه برای انتقادهای علنی تر از ملا هبت الله و حلقه رهبری تحت سرپرستی او باز شود و دولت طالبان با عبور از فرامین ممنوعیت ملا هبت، آماده پوست اندازی، گشایش، اصلاحات و تغییرات مورد انتظار جهان شود و بقای خود را تضمین کند.
 
با این حال، هنوز هیچ امیدی به تغییرات بزرگ در آینده نزدیک وجود ندارد. سیستم رهبری اقتدارگرایانه، بسیط و سنتی ملا هبت و ملاهای تندرو اطراف همچنان کار می کند، فرمان های ممنوعیت به قوت خود باقی است، رژيم سرکوب در خدمت اجرای دقیق و مستقیم این فرمان ها قرار دارد و اصلاح طلبان، دگراندیشان، منتقدان و مخالفان افراط گرایی و استبداد حلقه قندهار در حاشیه هستند.
 
افزون بر این، موضوع مهمی که به ملا هبت الله، آزادی عمل بیشتری می دهد این است که او همچنان برای خیلی از هوادارانش مقدس و محجوب باقی مانده و این با توجه به نگاه مقدس مآبانه ای که نسبت به شخص و جایگاه «امیر» در فقه سیاسی اهل سنت وجود دارد، به او امکان می دهد که منتقدانش را منزوی کند و به فرمان های ضد انسانی اش مشروعیت و اعتبار قدسی، دینی و آسمانی ببخشد.
 
اینکه چهره دنیا دیده ای مانند ذبیح الله مجاهد هم در پاسخ به انتقادات سراج حقانی می گوید که انتقاد از «امیر» براساس اخلاق اسلامی باید در خفا و پنهانی باشد، خود گواه آن است که آ‌نها نمی خواهند این هاله مقدس محو شود و هیمنه آسمانی امیر دور از دیدرس، فروبریزد و هیات بشری و پر از عیب و نقص او آشکار شود.
 
نرگس اعتماد - جمهور