افغان‌ها در ایران؛ فرصت یا تهدید؟

احمد وحیدی؛ وزیر داخله ایران گفته است که مهاجران افغان «چالش امنیتی برای ایران ندارند».
 
آقای وحیدی ظاهرا در واکنش به گزارش‌ها و اظهاراتی درباره اینکه «حضور افغان‌ها چالش امنیتی برای ایران است»، گفته: «در هر جمیعتی ممکن است مشکلات امنیتی وجود داشته باشد؛ اما به طور عمومی دستگاه‌های اطلاعاتی چنین گزارشی به ما نداده‌اند و اگر گزارشی باشد رسیدگی و برخورد خواهد شد.»
 
او افزود: «آمار را نمی‌توانیم دقیق بگوییم؛ ولی برآوردها درباره تعداد مهاجرین افغانستانی در ایران بیش از ۵ میلیون نفر است.»
 
وزیر داخله ایران درباره نظارت و ساماندهی مهاجرین افغان در ایران گفت: «دستگاه‌های امنیتی کنترل‌ها و نظارت‌های خاص خود را دارند؛ ولی ساماندهی مهاجرین به نظارت بیشتری نیاز دارد و امیدواریم سازمان ملی مهاجرت که پیشنهاد داده‌ایم در مجلس تصویب شود، چون ما به ساختار قوی‌تری نیاز داریم.»
 
پیشتر برخی از رسانه‌های ایرانی شمار مهاجران افغان در ایران را «حدود ۸ میلیون» خوانده و حضور آنها را «چالش بزرگ امنیتی» برای ایران توصیف کرده بودند.
 
این آمار عمیقا اغراق آمیز است و شاید یکی از اهداف انتشار آن، بزرگنمایی یک تهدید برساخته و تبلیغاتی درباره عوارض امنیتی ناشی از حضور میلیونی افغان ها در ایران باشد. به بیان بهتر، رسانه ها و سازمان هایی که رقم غیرمعقول حضور ۸ میلیونی پناهجویان و مهاجران افغانستانی در ایران را منتشر می کنند و در کنار آن، از «تهدیدهای امنیتی» ناشی از آن، سخن می گویند، همان نهادهایی هستند که نمی خواهند فرصت های بزرگ ناشی از حضور طولانی و گسترده پناهجویان افغان در ایران را ببینند و از منافع و مواهب آن سخن بگویند.
 
در این شکی نیست که با توجه به وضعیت امنیتی بحرانی در افغانستان که طی ده ها سال جریان داشته، حضور ایران در تنش ها و مخاصمات منطقه ای با رویکرد ایدئولوژيک و نیز تبدیل افغانستان به نقطه کانونی مواجهه نیابتی قدرت های دور و نزدیک،‌ شماری از دستگاه های استخباراتی بر پتانسیل عظیم پناهجویان و مهاجران افغان در ایران نیز سرمایه گذاری کرده اند تا برای ایران، مشکل امنیتی ایجاد کنند.
 
البته در این میان، بسترهای دیگری نیز به تحقق این مهم، کمک می کنند؛ مسایلی مانند محرومیت، تبعیض، تحقیر، حاشیه نشینی و نگاه امنیتی مقامات سطح اول ایران به مساله مهاجرت.
 
با اینهمه، آمارها نشان می دهد که میزان ارتکاب جرم و جنایت در مقایسه با حضور دست کم پنج میلیون مهاجر و پناهجوی افغانستانی در ایران، بسیار اندک است؛ بنابراین، ابراز نگرانی برخی رسانه ها در این باره، آشکارا مغرضانه و عمیقا غیرواقعی و چه بسا خصمانه است.
 
از سوی دیگر، دولت ایران که علیرغم تحمل شدیدترین فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم های ظالمانه امریکا و غرب، سخاوتمندانه پذیرانه میلیون ها مهاجر و پناهجوی افغانستانی شده، حتی اگر تهدیدی نیز از این ناحیه وجود داشته باشد، می تواند آن را تبدیل به فرصت کند و از آن در جهت منافع خود و مردم اش بهره ببرد.
 
به عنوان نمونه، پس از فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان، صدها هزار پناهجوی جدید از افغانستان به ایران سرازیر شدند و این رویداد، نارضایتی های عمومی طولانی نسبت به حضور گسترده افغانستانی ها در جامعه میزبان را بار دیگر از زیر به سطح آورد و تشدید کرد. با این حال، دولت ایران تا حدود زیادی با این رویداد تازه با مماشات برخورد کرد که یکی از عمده ترین دلایل آن، ورود حجم سنگینی ارز و دارایی به این کشور بود.
 
چند ماه قبل، یکی از مدیران ارشد اقتصادی دولت ایران، تایید کرد که سال گذشته، افغان ها بزرگترین سهم را در سرمایه گذاری خارجی در ایران ایفا کردند؛ رویدادی که بدون شک، یکی از پیامدهای مثبت گسیل پناهجویان تازه افغانستانی به ایران بود.
 
همچنین در پی تعدیل قوانین مهاجرت و تسهیل تابعیت ایران، سال گذشته، ده ها تبعه افغانستان به دلیل داشتن حجم قابل توجهی پول در بانک های ایرانی توانستند تابعیت این کشور را بگیرند.
 
این تنها بخشی از پیامدهای مثبت و فرصت های سازنده ناشی از حضور موج جدید پناهجویان افغانستانی در ایران است و اگر رونق در بازار خرید و فروش و رهن و اجاره مسکن و سایر عرصه ها را نیز در نظر بگیریم، این موارد، بدون شک بسیار بیش از این خواهد بود.
 
با این‌همه، رسانه های جریان اصلی و برخی نهادهای رسمی و غیررسمی، همچنان به نگاه منفی و شدیدا امنیتی نسبت به جامعه پناهجویان افغانستانی در ایران، دامن می زنند و انتظار دارند که سیاست های سختگیرانه دولت در قبال اقامت و پناهندگی این جامعه و نیز حساسیت های آکنده از نفرت و خشم مردم ایران، از آنچه اکنون هست، بدتر شود و این همان چیزی است که طی ده ها سال گذشته، همواره مانع بهره وری معقول از پیامدهای مثبت و فرصت های ثمربخش حضور میلیونی مهاجرین و پناهجویان افغانستانی در ایران شده است.
 
سکینه محمدی - جمهور