ابهام، وحشت، بی‌سرنوشتی؛ چه در انتظار پناهجویان اخراجی است؟

با نزدیک شدن ضرب‌الاجل پاکستان برای اخراج صدها هزار مهاجر و پناهجوی افغان تنها روز (سه‌شنبه، ۹ عقرب) بیش از ۲۰ هزار نفر به سمت مرزها شتافته‌اند.

 

یک مقام مسئول گفت که هزاران نفر در گذرگاه مرزی تورخم با افغانستان منتظر هستند.

 

دولت پاکستان گفته بود که از روز چهارشنبه بازداشت مهاجران و پناهجویان فاقد مدرک قانونی اقامت را آغاز خواهد کرد و آن‌ها را پس از دستگیری به مراکز نگهداری منتقل خواهد کرد که از آن‌جا به اجبار به افغانستان بازگردانده خواهند شد.

 

سرفراز بگتی؛ وزیر داخله دولت موقت پاکستان گفت که عملیات بازداشت هزاران نفر از اتباع افغانستان را از دوم نوامبر آغاز خواهند کرد. او گفت: «تنها دو روز به بازگشت داوطلبانه باقی مانده است.»

 

تخمین زده می‌شود که یک میلیون و ۷۰۰ هزار شهروند افغانستان در معرض اخراج از پاکستان هستند.

 

سازمان ملل و گروه‌های حقوق بشری از پاکستان خواسته‌اند که روند اخراج را متوقف کند.

 

همه نشانه ها حاکی از آن است که تصمیم دولتمردان اسلام آباد برای اخراج توده ای صدها هزار پناهجوی افغان از آن کشور جدی است و نکته ناامیدکننده این است که رژيم طالبان در کابل نیز هیچ واکنش تندی در مخالفت با این طرح نشان نداده و حتی از راه اندازی یک کارزار دیپلماتیک به منظور رایزنی درباره تمدید مهلت اخراج پناهجویان در آستانه فصل سرما هم امتناع می کند.

 

صرف نظر از اقدامات و تمهیدات بسیار محدود، ناکافی، اغلب نمایشی و تبلیغاتی طالبان برای مدیریت بحران اخراج یکباره بیش از یک و نیم میلیون پناهجوی افغان از پاکستان، تصور می شود که طالبان بیش از هر چیزی به این اقدام خطرناک و آشکارا تهدیدآمیز متحدان و حامیان شان در دولت پاکستان به مثابه یک فرصت نگاه می کنند و از همین اکنون برای شکار پناهجویانی که پیش از این در نیروهای مسلح، دستگاه های دولتی و سایر نهادها فعالیت داشته و پس از سلطه این رژيم به امید انتقال به غرب به پاکستان گریخته بودند، دام پهن کرده اند.

 

از سوی دیگر، وضعیت در داخل پاکستان هم بسیار آشفته و رقت انگیز است؛ زیرا هجوم بیش از ۲۰ هزار نفر تنها در یک روز به سمت گذرگاه های مرزی، میزان وحشت و ترس ناشی از پایان التیماتوم دولت اسلام آباد را به وضوح نشان می دهد. 

 

به نظر می رسد که پناهجویان تا آخرین لحظه صبر کرده اند به این امید که رژيم طالبان، سازمان ملل، نهادهای حقوق بشری و مردم پاکستان با اعمال فشار بر دولتمردان اسلام آباد، آنان را از اجرای این تصمیم، منصرف کنند؛ اما اکنون که زمان رو به پایان است، امید آنها نیز در حال پایان یافتن است؛ چیزی که نتیجه آن جز ابهام، وحشت و بی سرنوشتی نیست.

 

هجوم گسترده، آشفته و سراسیمه مردم به سمت مرزها خطر یک فاجعه انسانی و حقوق بشری قریب الوقوع و ظاهرا اجتناب ناپذیر را بیش از هر زمان دیگری تشدید می کند؛ زیرا هیچ امیدی به مدیریت مسئولانه این بحران در جانب افغانستان وجود ندارد و از آن سو نیز پاکستانی ها تمام توان خود را بر اخراج بی قید و شرط پناهجویان متمرکز کرده اند و بدون اعتنا به عواقب و پیامدهای انسانی فاجعه بار آن، از عزم خود برای این مهم خبر می دهند.

 

اکنون دیگر کسی نمی پرسد که به راستی پناهجویان، اخراج می شوند یا نه؛ پرسش اصلی این است که پس از اخراج، چه سرنوشتی در انتظار آوارگان خواهد بود؟

 

آنچه به وحشت و ترس کنونی دامن می زند این است که هیچ پاسخ قابل اطمینانی برای این پرسش وجود ندارد. ممکن است هزاران نفر در همان ابتدای کار به دام جوخه های سرکوب و مرگ طالبان بیافتند و راهی سیاهچال های مخوف شکنجه و قتل شوند. صدها هزار زن و کودک دیگر نیز بی تردید از سرما، بی خانمانی و فقر متاثر خواهند شد و وضعیت حاد انسانی کنونی در مقیاس چندین برابر، گسترش پیدا خواهد کرد. مردم از بیکاری، بی خانمانی و ناامیدی نسبت به آینده، روزگار رقت انگیزی در پیش خواهند داشت.

 

علیرغم همه تهدیدهای ملموس و واقعی که وجود دارد، شمارش معکوس برای اخراج پناهجویان از پاکستان، از همین اکنون شروع شده و گذرگاه های مرزی کشور، یکی از پرالتهاب ترین مقاطع تاریخ روابط پرفراز و فرود افغانستان با بدترین همسایه خود را شاهد هستند.

 

سکینه محمدی - جمهور