ایران، مهاجران افغان و ضرورت یک راه حل همیشگی

وزارت داخله ایران طی بیانیه‌ای پذیرش مهاجران افغان در آن کشور را ناممکن خوانده و گفته که این مهاجرین باید به کشور خود برگردند.

وزارت داخله ایران، روز دوشنبه، ۲۰ حمل در پاسخ به «برخی فضاسازی‌ها در خصوص مهاجران و اتباع خارجی» بیانیه ای صادر کرده است.

در این بیانیه آمده است که «تلاش برخی سایت‌ها برای ایجاد افغانستان ستیزی، مطرود است». این وزارت همزمان گفته است که مهاجرین افغانستانی باید به سرزمین خود برگردند و افغانستان را آباد سازند.

در بیانیه وزارت داخله ایران تاکید شده که «امکان پذیرش افغانستانی‌ها» در آن کشور وجود ندارد و در ادامه آمده است که اتباع خارجی بدون مجوز از سوی نیروهای امنیتی ایران به کشورشان بازگشت داده خواهند شد.

افغان‌ها، بزرگترین جمعیت مهاجر در ایران را تشکیل می‌دهند و این کشور هم مانند پاکستان و ترکیه، در ماه‌های اخیر روند اخراج مهاجران افغان را تشدید کرده است. با این حال، طی ماه های اخیر، جریان های اجتماعی و رسانه ای پردامنه ای علیه مهاجرت و مهاجران در ایران شکل گرفته که با استفاده از رسانه های خبری و شبکه های اجتماعی به طور گسترده علیه حضور مهاجرین افغان در ایران تبلیغ می کنند و به رویکردهای مهاجرستیزانه، مهاجرهراسانه و نژادپرستانه علیه پناهندگان افعان، دامن می زنند.

از سوی دیگر، وقوع چند حمله تروریستی و افزایش جرایم اجتماعی در پی گسیل موج جدید مهاجران افغان به سمت ایران پس از سقوط نظام جمهوری و تسلط طالبان بر افغانستان، بار دیگر احساسات ملی گرایانه و بیگانه ستیزانه در ایران را تقویت کرده و به جریان های ضد مهاجرت، امکان داده تا با استفاده از این فرصت و فضا، تبلیغات ضد مهاجرت را افزایش دهند و مردم را به واکنش های مبتنی بر نفرت علیه جامعه مهاجر، ترغیب کنند.

در این میان، البته پیامدهای امنیتی شکل گیری موج تازه مهاجرت غیرقانونی افغان ها به ایران تحت تاثیر تحولات سیاسی و امنیتی و فروپاشی سیستم سیاسی در افغانستان را نیز نباید نادیده گرفت. این رویداد سبب شد که با استفاده از تسهیلات دسترسی به ویزا و یا در پیش گرفتن مسیرهای پرخطر اما رخنه پذیر قاچاق انسان، صدها هزار پناهجوی جدید وارد ایران شوند و این پناهجویان، برخلاف میلیون ها مهاجری که ده ها سال در آن کشور زندگی کرده و با فرهنگ و رسوم و سنت ها و ارزش های جامعه میزبان، آشنا شده اند، با فرهنگ و رفتار و حتی ظاهر متفاوت، وارد جامعه ایرانی شده و حساسیت و نفرت تاریخی ایرانیان علیه افغان ها را دوباره برانگیختند.

با اینهمه، سیاست رسمی دولت ایران هم بربنیاد اشتراکات تاریخی و فرهنگی و دینی و تمدنی میان دو کشور و هم تحت تاثیر فضای سیاسی و امنیتی حاکم بر افغانستان زیر سلطه طالبان، تاکنون در قبال مهاجران و پناهجویان، سازشکارانه، انعطاف پذیرانه و مبتنی بر مماشات و شکیبایی نسبی بوده است؛ سیاستی که موجب شده، بخشی دیگر از موج احساسات مهاجرستیزانه به سمت سیاست های مهاجرتی دولت ایران، هدایت شود و فشار بر کارگزاران دولتی متولی امور مهاجرت به شدت افزایش پیدا کند.

بیانیه تازه وزارت داخله ایران نیز در همین راستا صادر شده و صرف نظر از اینکه محتوای این بیانیه تا چه اندازه نشانگر تغییر جدی و نگران کننده نسبت به سیاست های رسمی ایران در قبال مهاجران افغان می باشد، از نظر سیاسی، یک هدف عمده آن، فرونشاندن موج احساسات و تبلیغات ضد مهاجرت در ایران است.

این اما راه حل نیست. مهاجران افغان در ایران، علیرغم ده ها سال حضور در آن کشور، همچنان یک معضل دیرپای اجتماعی و اقتصادی و امنیتی برای دولت های مختلف حاکم بر جمهوری اسلامی بوده اند و نزدیک پنج دهه بلاتکلیفی و بی سرنوشتی و بی هویتی مهاجرانی که هنوز قادر به خریدن یک سیمکارت، افتتاح یک حساب بانکی یا دسترسی به مدارک اقامتی معتبر و دایمی نیستند، ضرورت حل این معضل یکبار برای همیشه را دوچندان می کند.

ایران در نهایت باید تصمیم بگیرد که با این معضل همیشگی چه می کند. یا مانند پاکستان و ترکیه، رسما تصمیم بگیرد که کار را با مهاجران و مهاجرت افغان ها یکسویه کند و با استفاده از قوه قهریه به تعبیر مقام های امنیتی ایرانی آنها را «طرد» کند و یا اینکه راهی شفاف و روشن برای پذیرش و اعطای پناهندگی مبتنی بر کرامت انسانی برای آنان در نظر بگیرد.

اینکه نمایندگی های دیپلماتیک ایران برای دلخوشی طالبان، درآمدهای اقتصادی و امتیازات مالی یا هر هدف دیگری، به سادگی برای متقاضیان مهاجرت به طور گسترده، ویزا صادر کنند و از آنسو، پولیس و وزارت داخله ایران با تمام قوا قول اخراج مهاجران را بدهند، رویکردی نیست که به حل معضل کمک کند یا از پیامدهای مستقیم و جنبی این بحران بکاهد.

ایران باید در رایزنی فشرده، صریح و شفاف با طالبان، سازمان ملل و نمایندگان جامعه مهاجر کشور، یک رهیافت عملی، ثمربخش و ضابطه مند را برای حل معضل مهاجرت افغان ها به این کشور، یکبار برای همیشه به دست آورد و آن را عملیاتی کند تا مهاجرانی که طی پنج دهه، ایران را آباد کردند، این بار به تعبیر وزارت داخله ایران، بیایند و افغانستان را آباد کنند.

نرگس اعتماد -  خبرگزاری جمهور