فرمت مسکو؛ فرصتی برای روسیه و طالبان

آندری رودنکو؛ معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرده که ششمین نشست فرمت مسکو در مورد افغانستان در ماه اکتبر سال جاری با حضور طالبان برگزار خواهد شد.

 

دیمیتری ژیرنوف؛ سفیر روسیه در کابل ماه سنبله در دیدار با امیرخان متقی نمایندگان این گروه را برای شرکت در نشست آتی «فرمت مسکو» دعوت کرد.

 

در نشست قبلی فرمت مسکو در شهر کازان، علاوه بر روسیه، نمایندگان هند، ایران، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان و طالبان حضور داشتند.

 

هیچکدام از این کشورها طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند، اما روابط دیپلماتیک با این گروه دارند.

 

با این حال تردیدی وجود ندارد که دعوت از نمایندگان طالبان برای شرکت در نشست‌های منطقه‌ای مانند فرمت مسکو فرصتی ارزشمند برای مانورهای سیاسی این گروه به منظور کسب مشروعیت است.

 

اصولاً یکی از اهداف راهبردی رژیم طالبان تقویت حضور نمایندگان این گروه در نشست‌های منطقه‌ای بین‌المللی است؛ رویکردی که مسیر تعامل طالبان با جامعه جهانی را تسهیل می‌کند و این گروه را به اهداف اصلی خود یعنی کسب مشروعیت جهانی و احراز موقعیت حقوقی نمایندگی از افغانستان در مجامع بین‌المللی نزدیکتر می‌سازد.

 

برای روسیه نیز دعوت از طالبان در نشست فرمت مسکو یک فرصت مغتنم برای تقویت روابط خود با رژیم حاکم بر کابل محسوب می‌شود به ویژه از این حیث که روسیه در تلاش است تا با استفاده از طالبان، شاخه خراسان داعش را مهار کند و از این طریق اجازه ندهد که پروژه‌های منطقه‌ای این گروه تروریستی به سادگی عملیاتی شود.

 

ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه در نشست سران سازمان شانگهای به صراحت اعلام کرد که طالبان متحد روسیه برای مبارزه با تروریزم و مهار داعش هستند.

 

از جانب دیگر روس ها همانند سایر شرکای منطقه‌ای خود به این نتیجه رسیده‌اند که تقابل نظامی یا خصومت راهبردی با طالبان گزینه‌ای اثربخش و سودمند محسوب نمی‌شود؛ بنابراین برای کنترل تهدیدهای ناشی از سلطه طالبان بر افغانستان، در حال حاضر بهترین انتخاب، برقراری روابط مستقیم با این گروه است؛ کاری که سایر کشورهای همسایه و منطقه نیز با وجود درک استفاده گسترده طالبان از این فرصت برای تحکیم قدرت و توسعه مشروعیت خود مشغول انجام آن هستند.

 

 

 اگرچه طالبان به طور تلویحی موضع رئیس جمهور روسیه را رد کردند؛ اما کارشناسان می‌گویند که آنها با استفاده از نام داعش از کشورهایی مانند روسیه، ایران و سایر کشورهایی که خود را قربانی پروژه تروریستی داعش خراسان می‌دانند امتیازات بزرگی به دست می‌آورند که بخشی از آنها شامل پول سلاح و آموزش‌های اطلاعاتی و امنیتی می‌شود.

 

با این وجود، طالبان به دلیل تمایل به عادی سازی روابط خود با امریکا و از آنجایی که به کمک ایالات متحده به قدرت دست یافته‌اند هیچگاه شاید به طور علنی وارد معامله راهبردی با کشورهای مانند روسیه و ایران در زمینه مبارزه با تروریزم و سایر داد و ستدهای امنیتی و اطلاعاتی نشوند. شاید به همین دلیل هم بود که طالبان ادعای ولادیمیر پوتین در زمینه اتحاد با روسیه برای مقابله با داعش را به طور غیرمستقیم رد کردند.

 

البته این اقدام یک انگیزه دیگر هم داشت و آن اینکه طالبان به عنوان یک گروه جهادگرا نمی‌خواهند با انعقاد پیمان‌های استراتژیک و راهبردی امنیتی با قدرت‌های غیر اسلامی مانند روسیه که سابقه سیاهی در اشغال سرزمین‌های اسلامی از جمله افغانستان دارد بهانه لازم را برای تبلیغات گروه‌های جهادی رقیب از جمله داعش را فراهم کنند تا طالبان را متهم به همدستی با کفار علیه مسلمانان کرده و از این طریق به یارگیری از میان جوانان مسلمان و حتی خود اعضای طالبان اقدام کنند.

 

با این همه تردیدی وجود ندارد که در شرایطی که امریکا هنوز از پیش شرط‌های خود برای شناسایی رسمی رژیم طالبان عقب نشینی نکرده و به دلیل عدم شناسایی رسمی این رژیم از سوی واشنگتن، پروسه مشروعیت طالبان هم با بن‌بست مواجه شده حاکمان کنونی کابل توسعه روابط با روسیه، چین، ایران و کشورهای همسایه و منطقه را در دستور کار قرار می‌دهند تا هم خلاء فقدان روابط مستقیم با قدرت‌های غربی را جبران کنند و هم با گسترش روابط خود با دشمنان و رقبای امریکا در منطقه و جهان به نحوی بر ایالات متحده و متحدان آن فشار وارد کنند که اگر همچنان از تعامل با طالبان و برقراری روابط مستقیم با این رژیم خودداری ورزند رهبران طالبان گزینه‌های یگر را فعال می‌کنند که ممکن است برای غرب پرهزینه و زیانبار باشد.

 

با توجه به این برداشت، دعوت از طالبان در نشست فرمت مسکو افزون بر اینکه فرصتی برای گفتگوی مستقیم درباره آینده افغانستان و بررسی راه‌های تعامل بیشتر با این رژیم برای کشورهای شرکت کننده در آن است، برای طالبان نیز فرصتی تازه برای پیشبرد کارزار مشروعیت خود و توسعه تعامل مستقیم با کشورهای مختلف به حساب می‌آید. 

 

با این حال انتظار زیادی برای ایجاد تحول موثر در وضعیت کنونی و آینده افغانستان از نشست فرمت مسکو وجود ندارد؛ زیرا این فرمت در نهایت یک ساز و کار روسی - شرقی است که برای خنثی کردن پروژه‌های غرب در افغانستان و ایجاد موازنه استراتژیک در منطقه طراحی شده و فراتر از این قادر به ایفای نقش مهم‌تر در معادلات افغانستان و منطقه نخواهد بود.

 

محمدرضا امینی - جمهور