روسیه از طالبان چه می‌خواهد؟

ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان با امیرخان متقی؛ وزیر خارجه طالبان دیدار کرد.

 

متقی، روابط طالبان و روسیه را مهم توصیف کرد و افزود که روابط دوطرف باید به گونه‌ای گسترش یابد که شامل همکاری‌های اقتصادی و تجاری نیز شود.

 

ضمیر کابلوف هم گفت که کشورش در نظر دارد در آینده نزدیک یک هیات بلندپایه را به افغانستان بفرستد تا گفتگو‌هایی در سطح بالا با مقامات ارشد گروه طالبان داشته باشد و در مورد امکان توسعه همکاری‌ها در بسیاری از زمینه‌ها بحث کنند.

 

خروج نظامیان امریکایی از افغانستان و پایان اشغال کشور توسط ناتو، بدون شک رویدادی مطلوب و خوشایند برای روسیه بود؛ اما این امر چیزی از نگرانی‌های روسیه درباره امنیت منطقه‌ای و رشد روزافزون تروریزم فرامرزی در افغانستان نکاست.

 

به عبارت دقیق‌تر، روس‌ها علیرغم برقراری روابط نسبتاً نزدیک با رژیم طالبان همچنان از تعامل نامحدود و بی‌پروا با این گروه پرهیز می‌کنند و در تلاش هستند تا در رویکردی محتاطانه و حساب شده، دایره تعاملات خود با رژیم حاکم بر افغانستان را در حوزه داد و ستدهای اقتصادی و گفتگوهای امنیتی برای مقابله با تهدیدهای مشترک مانند داعش محدود نگه دارند.

 

این رویکرد نشان می‌دهد که از نظر دولتمردان کرملین، قدرت‌گیری طالبان در افغانستان پیش از آنکه یک فرصت باشد یک تهدید است. آنها از روابط پیچیده طالبان با امریکا آگاه هستند و اینکه طالبان به کمک امریکا بار دیگر بر افغانستان مسلط شده‌اند را به خوبی درک می‌کنند و از نظر کارشناسان امنیتی همین اتفاق به تنهایی کافی است که روسیه همواره با بی‌اعتمادی و سوءظن به طالبان نگاه کنند و از توسعه روابط با این گروه فراتر از آنچه تاکنون جریان داشته پرهیز نمایند.

 

با این حال، برخلاف انتظار روسیه نیز مانند بسیاری دیگر از کشورها که در دوره اول حاکمیت طالبان نسبت به این گروه رویکردی خصمانه داشتند، از تقابل مستقیم با طالبان یا کمک ملموس و موثر به نیروهای ضد طالبان در این دوره، پرهیز کردند و ترجیح دادند که برای کنترل طالبان و تهدیدهای ناشی از حاکمیت مجدد آنان بر افغانستان، راهی کوتاه‌تر و کم هزینه‌تر را برگزینند و آن برقراری ارتباط مستقیم و تعامل نزدیک با خود این گروه است.

 

بنابراین روسیه نیز مانند برخی دیگر از بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق ارتباط مستقیم و تعامل دوجانبه با طالبان در پی تامین منافع اقتصادی، رسیدگی به دغدغه‌ها و نگرانی‌های امنیتی و مهم‌تر از همه، کنترل و مدیریت پیامدهای منطقه‌ای بازگشت طالبان است.

 

از جانب دیگر در شرایطی که روابط روسیه با امریکا و همسایگان اروپایی آن به دلیل جنگ در اوکراین بیش از هر زمان دیگری تیره و تنش آلود است، سران مسکو هرگز مایل نیستند که در یک مناقشه منطقه‌ای دیگر با امریکا و غرب درگیر شوند و هزینه‌های یک درگیری تازه را که همین اکنون در جنگ اوکراین نیز بسیار فراتر از محاسبات و انتظارات رهبران روسیه بوده بر منابع اقتصادی و توان تسلیحاتی خود تحمیل کنند.

 

افزون بر این با اعمال تحریم‌های بین‌المللی از سوی امریکا و متحدانش علیه روسیه و شرکت‌های روسی، مسکو بیش از هر زمان دیگری به یافتن بازارهای تازه، شرکای جدید زمینه‌های نو برای عرضه محصولات خود و تامین منابع و منافع اقتصادی و تجاری اش نیاز دارد که در این مورد خاص، افغانستان زیر سلطه طالبان که از نظر اقتصادی به شدت نیازمند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت کشورها در پروژه‌های زیربنایی است یک گزینه مطلوب و مساعد محسوب می‌شود که روس‌ها مایل نیستند آن را با اتخاذ سیاست‌های احساسی و استمرار خصومت‌های پیشین خود با رژیم طالبان به رقبای منطقه ای شان واگذار کنند.

 

یکی دیگر از اهداف روسیه برای برقراری تعامل نزدیک اما محدود و کنترل شده با طالبان، مقابله با داعش است. روس‌ها می‌دانند که داعش یک پروژه امریکایی است که با خروج نیروهای ناتو از افغانستان به نیابت از غرب در این کشور فعال است و همچنان از حمایت پیدا و پنهان قدرت‌های غربی و شرکای منطقه‌ای آنان برخوردار می‌باشد. با این حال همانگونه که در بالا نیز اشاره شد به دلیل هزینه‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌های غرب و محدودیت توان تسلیحاتی به دلیل جنگ فرسایشی در اوکراین و در عین حال پرهیز رهبران روس از تکرار تجربه تلخ مداخله نظامی در افغانستان، مسکو ناگزیر است از اهرم طالبان برای سرکوب داعش و متوقف کردن آن در پشت مرزهای افغانستان استفاده کند.

 

اگرچه درباره مبارزه واقعی طالبان با داعش تردیدهای جدی وجود دارد و نیز این اتهام مطرح می‌شود که طالبان با استفاده از جنگ با داعش از کشورهایی مانند روسیه، پول و امتیاز کسب می‌کنند؛ اما به رغم این تردیدها و اتهام ها تنها گزینه کارآمد برای روسیه به منظور مقابله با داعش خراسان در خاستگاه اولیه آن همکاری با طالبان و استفاده از آنهاست.

 

با این همه با وجود اینکه روسیه به شدت به همکاری با طالبان در حوزه‌های اقتصادی و امنیتی نیازمند است، همچنان به حاکمیت این گروه بر افغانستان به مثابه یک تهدید بالقوه نگاه می‌کند و حاضر نیست که فراتر از تعاملات اقتصادی و همکاری‌های امنیتی به طالبان امتیاز بدهد و بزرگترین آرزوی رهبران طالب یعنی به رسمیت شناختن حاکمیت آنان بر افغانستان را برآورده کند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور