آیا پوتین درباره طالبان اشتباه می‌کند؟

طالبان از اظهارات سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجه روسیه برای حذف نام خود از فهرست سازمان‌های «تروریستی» استقبال کرده است.

ذبیح الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان گفت: «ما اقدام روسیه را ستایش می کنیم و امیدواریم که هرچه زودتر عملی شود. افغانستان می‌خواهد با همه کشورها از جمله روسیه روابط خوبی داشته باشد.»

ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهور روسیه از نیاز به برقراری ارتباط با طالبان صحبت کرد؛ هرچند گفت درباره چگونگی آن سوال وجود دارد.

آقای پوتین گفت: «نیاز است تا واقعیت‌ها را مد نظر گرفته و روابط برقرار کنیم. افغانستان مشکلات غیرقابل انکار و روشن برای همه دارد. اینکه با حاکمیت فعلی چگونه روابط برقرار کرد، سوال دیگری است؛ اما باید به نحوی روابط ایجاد شود، اینها کسانی اند که این کشور و این قلمرو را کنترل می‌کنند و حاکمان فعلی افغانستان هستند.»

ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه روسیه برای افغانستان هم گفته که وزارت‌های خارجه و دادگستری روسیه پیشنهاد حذف طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی را به ولادیمیر پوتین ارائه کرده‌ و منتظر تصمیم نهایی پوتین هستند.

اگرچه پس از این موضع گیری، روس ها مواضع ضد و نقیض دیگری هم گرفتند که نشان می دهد آنها همچنان نگران وضعیت امنیتی در افغانستان اند و سلطه طالبان بر کشور را یک تهدید جدی برای منطقه ارزیابی می کنند؛ اما مواضع اخیر کرملین و شخص ولادیمیر پوتین در این زمینه، بسیار صریح، شفاف و بی سابقه بود و همین امر، امیدهای طالبان را تقویت کرده و بر نگرانی های پیشین مخالفان طالبان افزوده است.

صاحب نظران هم می گویند که روسیه به طور پرسش برانگیزی تغییر موضع داده و این در حالی است که طالبان همچنان در زمین امریکا بازی می کنند، دست نشانده واشنگتن هستند و از هر فرصت و مناسبتی برای گسترش و بهبود روابط خود با واشنگتن استفاده می کند.

از سوی دیگر، موجودیت طالبان یک تهدید جدی و مستقیم برای متحدان روسیه در آسیای مرکزی است و امنیت و ثبات در این منطقه را به خطر انداخته است. حتی اگر «تعهدات» طالبان را جدی بگیریم و التزام آنها به عدم استفاده از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر را واقعی قلمداد کنیم، هیچ تردیدی وجود ندارد که سیطره این گروه، موجب ترغیب سایر افراط گرایان در منطقه شده و خطر رشد جریان های تکفیری در آسیای مرکزی را چندین برابر تقویت کرده است.

علاوه بر این، روس ها به طور سنتی با اقوام ساکن مناطق شمالی افغانستان ارتباطات گسترده و عمیق تاریخی دارند که اهمیت افغانستان برای روسیه را دوچندان می کند. این ارتباطات با تسلط طالبان به خطر افتاده است؛ زیرا پروژه های خطرناکی برای تغییر ساختار جمعیتی منطقه در جریان است و با گسیل پشتون ها به شمال، روسیه سنگرهای سنتی خود در این منطقه را از دست می دهد و در برابر، امریکا و هم پیمانانش به راحتی می توانند پروژه های ضد امنیتی خود را به حیاط خلوت روسیه گسترش دهند و آسیای مرکزی را ناامن کنند.

از جانب دیگر، هیچ کس – حتی طالبان – نمی تواند انکار کند که روسیه با گروه های مقاومت ضد طالبان نیز ارتباطات تنگاتنگی دارد. این ارتباطات پس از ظهور طالبان، تقویت شده است و در دوره کنونی نیز ادامه یافته است.

بنابراین، شکی وجود ندارد که طالبان در افغانستان یک واقعیت هستند؛ اما همه واقعیت نیستند و اگر پوتین تلاش کند طالبان را به طور یکجانبه به رسمیت بشناسد، در اقدامی ناپخته، همه تخم مرغ هایش را در یک سبد چیده و چشم انداز موقعیت روسیه در معادلات افغانستان را دستخوش آسیبی جدی و جبران ناپذیر کرده است.

انتظار می رود که مقام های روسیه به دام خصومت برساخته و برنامه ریزی شده امریکا و طالبان نیافتند و از آن سو، تحت تاثیر بازی فایده گرایانه چینی ها در تعامل با طالبان قرار نگیرند و به عنوان یک ابرقدرت منطقه ای، پیشگام یک پروژه خطرناک امریکایی نشوند؛ چون این مسیر دشوارگذار و خطرناک، امید و اعتماد مردم و طرف های سیاسی افغانستان به سیاست خارجی روسیه به مثابه یک بازیگر مقتدر و تاثیرگذار را از میان می برد و منافع راهبردی مسکو در معادلات افغانستان و منطقه را با خطر رو به رو می کند.

محمدرضا امینی - جمهور