پاکستان و تاجیکستان علیه طالبان متحد می‌شوند؟

امامعلی رحمان؛ رئیس‌جمهور تاجیکستان روز دوشنبه (۱۰ جدی) با محمد عاصم ملک؛ مدیر کل سازمان اطلاعات نظامی پاکستان در شهر دوشنبه دیدار کرد.

 

جنرال ملک سه ماه پیش رییس آی‌اس‌آی شد.

 

جزئیات زیادی از دیدار جنرال ملک با امامعلی رحمان منتشر نشده و تنها گفته شده است که امامعلی رحمان روابط سیاسی دو کشور را «باثمر» و دیوار اعتماد را «بلند» توصیف کرده است.

 

به گفته دفتر مطبوعات ریاست جمهوری تاجیکستان، دو مقام بر تقویت همکاری تاجیکستان و پاکستان در زمینه مبارزه با تروریزم، افراطگرایی، رادیکالیزم، قاچاق مواد مخدر و جرایم فراملی تأکید کردند. 

 

بدیهی است که آنچه در رسانه‌ها بازتاب می‌یابد با آنچه در پشت پرده میان دوطرف مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرد، کاملاً متفاوت است و این قاعده نه تنها درباره گفتگوهای مهم رئیس سازمان جاسوسی پاکستان با رئیس جمهور تاجیکستان صادق است؛ بلکه تقریبا تمام دیدارها و گفتگوهای دوجانبه سیاسی میان سران کشورها و سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی از این قاعده پیروی می‌کنند.

 

از جانب دیگر، هیچکس انتظار ندارد که سفر رئیس سازمان جاسوسی پاکستان به تاجیکستان یک سفر معمولی و دیدار او با رئیس جمهور تاجیکستان صرفاً همان چیزی باشد که در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده است.

 

تحولات تنش‌آمیز اخیر میان طالبان و پاکستان اهمیت این سفر را دوچندان می‌کند و نشان می‌دهد که دولتمردان و نظامیان پاکستانی برای اعمال حداکثر فشار بر طالبان و پاسخگو کردن این رژیم در قبال خواسته‌ها و شرایط امنیتی اسلام آباد، تمام گزینه‌های موجود و ممکن را مورد ارزیابی قرار می‌دهند که یکی از آنها توسعه همکاری‌های امنیتی و جاسوسی با تاجیکستان به عنوان دشمن قسم خورده رژیم طالبان و حامی اصلی جریان‌های مقاومت است.

 

در نگاه کلی، دیدار جنرال ملک؛ رئیس سازمان جاسوسی آی اس آی از دوشنبه پایتخت تاجیکستان و ملاقات او با رئیس جمهور آن کشور ممکن است در راستای سفر شهباز شریف؛ نخست وزیر پاکستان در ماه سرطان امسال به تاجیکستان صورت گرفته باشد و هدف از آن پی‌گیری توافقات دوجانبه و بررسی زمینه‌های توسعه همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی به ویژه در خصوص مسائل منطقه‌ای باشد؛ اما آنچه این سفر را نسبت به دیدارها و روابط معمول میان تاجیکستان و پاکستان برجسته، متفاوت و حتی استثنایی می‌سازد انتخاب زمان انجام آن است.

 

همانگونه که در بالا نیز اشاره شد اکنون روابط پاکستان و طالبان حتی نسبت به روابط تاجیکستان با طالبان بحرانی‌تر، تنش آلودتر و خطرناک‌تر است و این همان چیزی است که ممکن است رئیس سازمان جاسوسی آی اس آی را به دیدار از تاجیکستان و ملاقات مستقیم او با رئیس جمهور این کشور درباره مسائل منطقه‌ای مبارزه با تروریزم، مهار افراطگرایی و رادیکالیزم و مهمتر از همه اتحاد دوطرف برای تقابل با طالبان برانگیخته باشد.

 

 البته باید نسبت به دغدغه‌ها، منافع و اهداف پاکستان و تاجیکستان در معادلات سیاسی، امنیتی، قومی و ایدئولوژیک افغانستان نیز توجه داشت. این دو کشور هرگز در افغانستان اهداف استراتژیک و ژئوپلیتیک مشترک ندارند و چه بسا در بسیاری از موارد ممکن است در مقابل همدیگر قرار بگیرند. چنانچه تاجیکستان از حامیان جدی جبهه مقاومت ضد طالبان محسوب می‌شود؛ اما پاکستان سابقه‌ای طولانی در حمایت از طالبان دارد. طالبان در پاکستان تشکیل شد و یکی از اهداف مهم آن تبدیل افغانستان به عمق استراتژیک پاکستان بود که یکی از لوازم آن تضعیف نقش کشورهایی مانند تاجیکستان و گروه‌های سیاسی و قومی مورد حمایت دوشنبه در معادلات افغانستان است.

 

بنابراین همزبانی و حتی اتخاذ رویکردهای مشابه و مشترک از سوی اسلام آباد و دوشنبه در قبال مسائل افغانستان ممکن است کوتاه مدت، موقت، مقطعی و مبتنی بر هم افزایی توانمندی‌های دو کشور برای مقابله با دغدغه‌ها و تهدیدهای مشترک باشد که در صورت تحقق این هدف، تضاد منافع دو کشور و تفاوت رویکردهای‌شان نسبت به مناسبات و معادلات سیاسی، قومی، امنیتی و ایدئولوژیک افغانستان اجازه نمی‌دهد که آنها در کنار همدیگر قرار بگیرند و به عنوان متحدان استراتژیک در مسائل افغانستان عرض اندام کنند.

 

در این میان البته باید نسبت به نیات و اهداف اسلام آباد و اینکه سران پاکستان تا چه اندازه حاضر هستند برای اعمال فشار بر طالبان به تاجیکستان نزدیک شوند و از امکانات و اقدامات این کشور در حمایت از گروه‌های ضد طالبان برای تاثیرگذاری بر حاکمان کنونی کابل و قندهار استفاده کنند، محتاطانه ابراز نظر کرد؛ اما چیزی که در حال حاضر وجود دارد این است که تنش های جاری میان طالبان و پاکستان بستری مناسب را برای گروه‌های ضد طالبان فراهم کرده و این گروه‌ها می‌توانند با احیای روابط تاریخی خود با ارتش و دولت پاکستان از طریق تاجیکستان به میزانی از قدرت و توانایی برای ضربه زدن به رژیم طالبان در افغانستان دست پیدا کنند.

 

اگرچه همانگونه که در بالا نیز اشاره شد هرگز هیچ تضمینی وجود ندارد که رویکرد راهبردی پاکستان نسبت به افغانستان زیر سلطه طالبان به طور کامل تغییر کند و نتیجه این تغییر حمایت از گروه‌های نظامی ضد طالبان برای براندازی این رژیم باشد.

 

محمدرضا امینی - جمهور